Ինչպես են Թրամփի մաքսատուրքերը արդեն ազդում ամերիկացիների վրա
Դոնալդ Թրամփը, վերադառնալով Սպիտակ տուն, լուրջ ցնցում է հասցրել համաշխարհային առևտրային համակարգին։ Ապրիլի 2-ին՝ այսպես կոչված «Ազատագրման օրը», ԱՄՆ նախագահը հայտարարեց մի շարք խիստ «հանդարձ» մաքսատուրքերի մասին, որոնք ուղղված են տասնյակ երկրների՝ այդ թվում դաշնակիցների դեմ։ Չնայած դրանցից որոշները ժամանակավորապես դադարեցվել են, միաժամանակ ԱՄՆ-ն մի շարք երկրների՝ այդ թվում Միացյալ Թագավորության, Վիետնամի, Ճապոնիայի և Եվրամիության հետ կնքել է համաձայնագրեր, որոնք նվազեցնում են որոշ մաքսատուրքերի մակարդակը։ Սակայն կոնկրետ ապրանքատեսակների՝ մասնավորապես ավտոմեքենաների և պողպատի համար, Վաշինգտոնը հաստատել է բարձր ճյուղային մաքսատուրքեր։ Արդյունքում՝ ԱՄՆ-ի միջին մաքսատուրքի մակարդակը հասել է գրեթե մեկ դարում ամենաբարձր նշաձողին։ Պետության սահմաններից ներմուծվող ապրանքների վրա հաստատված այս մաքսատուրքերը իրականում վճարում են ամերիկյան ներմուծող ընկերությունները։ Այդ ազդեցությունն արդեն զգացվում է թե՛ ԱՄՆ-ում, թե՛ միջազգային տնտեսությունում։ Եյլի համալսարանի Բյուջետային հետազոտությունների լաբորատորիայի գնահատմամբ՝ 2025 թ․ հուլիսի 28-ի դրությամբ ԱՄՆ-ի ներմուծած ապրանքների վրա հաշվարկված միջին մաքսատուրքի մակարդակը կազմել է 18.2%՝ ինչը ամենաբարձրն է 1934 թվականից ի վեր։ Համեմատության համար՝ 2024-ին այն ընդամենը 2.4% էր։ Մաքսատուրքերի այս կտրուկ աճը զգալիորեն ավելացրել է ԱՄՆ կառավարության մաքսային եկամուտները։ Պաշտոնական տվյալներով՝ 2025 թ․ հունիսին մաքսատուրքերից ստացված եկամուտը կազմել է 28 միլիարդ դոլար՝ երեք անգամ ավելի, քան 2024-ի միջին ամսական ցուցանիշը։ ԱՄՆ Կոնգրեսի Բյուջետային գրասենյակի (CBO) գնահատմամբ՝ 2025 թ․ հունվարի 6-ից մինչև մայիսի 13-ը հաստատված նոր մաքսատուրքերը, ընդհանուր առմամբ, կարող են նվազեցնել պետական պարտքը մինչև 2035 թվականը շուրջ 2.5 տրիլիոն դոլարով։ Սակայն նույն աղբյուրն ընդգծում է, որ մաքսատուրքերը կվնասեն տնտեսության ընդհանուր աճին, և մաքսային եկամուտները չեն փոխհատուցի Թրամփի վարչակազմի կողմից նախատեսված հարկային նվազեցումների հետևանքով առաջացող բյուջետային կորուստները։ Թրամփը երկկողմանի առևտրային դեֆիցիտը դիտարկում է որպես նշան, որ այլ երկրները շահարկում են ԱՄՆ-ը՝ ԱՄՆ-ին ավելի շատ ապրանքներ վաճառելով, քան գնելով։ Մաքսատուրքերի միջոցով նա փորձում է հավասարակշռել այս անհամաչափությունը՝ նվազեցնելով ներմուծումը և ստիպելով այլ երկրներին բացել իրենց շուկաները ամերիկյան ապրանքների համար։ Սակայն գործնականում Թրամփի մաքսային քաղաքականության ազդեցություններից մեկը եղել է ներմուծման աճը․ ամերիկյան ընկերությունները նախապես մեծաքանակ գնումներ են իրականացրել՝ խուսափելու նոր մաքսատուրքերից։ Միաժամանակ արտահանման աճը չափավոր է եղել։ Արդյունքում՝ ապրանքների առևտրային դեֆիցիտն ավելացել է՝ հասնելով ռեկորդային 162 միլիարդ դոլարի 2025 թ․ մարտին, թեև հունիսին այն նվազել է՝ դառնալով 86 միլիարդ։ Շատ տնտեսագետներ կարծում են, որ ԱՄՆ-ի առևտրային դեֆիցիտի հիմնական պատճառը
ներքին կառուցվածքային անհամաչափություններն են, ինչպես օրինակ՝ համաժողովրդական ծախսերի գերազանցումը արտադրության նկատմամբ, այլ ոչ թե միայն արտաքին անարդար պայմանները։ Թրամփը պատժիչ մաքսատուրքեր է սահմանել Չինաստանի նկատմամբ, որոնք որոշ փուլում հասել են մինչև 145%, իսկ այժմ նվազել են մինչև 30%։ Չնայած դրան՝ Չինաստանից ԱՄՆ արտահանումը 2025 թ․ առաջին կեսին նվազել է 11%-ով նախորդ տարվա համեմատ։ Միևնույն ժամանակ, Չինաստանը հաջողել է արտահանումներն ուղղել այլ շուկաներ․ օրինակ՝ Հնդկաստան՝ 14% աճ, ԵՄ՝ 7%, ՄԹ՝ 8%, ԱՍԵԱՆ երկրների հետ՝ 13% աճ։ Այս միտումը մասնավորապես պայմանավորված է նրանով, որ չինական ընկերությունները փորձում են շրջանցել ամերիկյան մաքսատուրքերը՝ միջանկյալ ապրանքներ արտահանելով հարևան երկրներ և այնտեղից պատրաստի արտադրանք՝ ԱՄՆ։ Որոշ երկրներ պատասխանել են Թրամփի մաքսային ռազմավարությանը նոր առևտրային համաձայնագրեր կնքելով այլ երկրների հետ։ Մասնավորապես՝ Մեծ Բրիտանիան և Հնդկաստանը ստորագրել են երկար բանակցված առևտրային պայմանագիր, իսկ ԵԱԱՏՄ-ի երկրները նոր համաձայնագիր են կնքել Լատինական Ամերիկայի Մերկոսուր խմբի հետ։ Եվրամիությունը նոր պայմանագիր է մշակում Ինդոնեզիայի հետ, իսկ Կանադան՝ ԱՍԵԱՆ-ի հետ։ ԱՄՆ-Չինաստան առևտրային հակամարտության հետևանքով Չինաստանը նվազեցրել է սոյայի ներկրումը ԱՄՆ-ից՝ նախընտրելով Բրազիլիան։ 2025 թ․ հունիսին Չինաստանը Բրազիլիայից ներմուծել է 10.6 միլիոն տոննա սոյա, մինչդեռ ԱՄՆ-ից՝ ընդամենը 1.6 միլիոն։ Թրամփի առաջին նախագահության ժամանակ նման իրավիճակի արդյունքում ԱՄՆ-ն ստիպված էր սուբսիդիաներ հատկացնել տեղական ֆերմերներին։ Տնտեսագետները զգուշացնում են, որ մաքսատուրքերը կբարձրացնեն ներմուծված ապրանքների գները՝ նպաստելով գնաճին։ Հունիսին ԱՄՆ-ում պաշտոնական գնաճը կազմել է 2.7%՝ մայիսի 2.4%-ից բարձր, բայց դեռևս հունվարի 3%-ից ցածր։ Գործնականում ներմուծված ապրանքների՝ տեխնիկայի, համակարգիչների, սպորտային պարագաների, գրքերի և խաղալիքների գներն արդեն սկսել են աճել։ Հարվարդի համալսարանի վերլուծաբանները, որոնք իրական ժամանակում հետևում են գների փոփոխություններին ԱՄՆ խոշոր մանրածախ ցանցերում, պարզել են, որ մաքսատուրքերից ազդված ապրանքների գներն այս տարվա ընթացքում աճել են ավելի արագ, քան տեղական՝ չազդված ապրանքներինը։ Լրացուցիչ նյութերի համար՝ Ալիսոն Բենջամին, Յի Մա, Էնթոնի Մայերս BBC Verify-ն ընդունում է հետաքննության առաջարկներ
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
