Հարավային Կորեան արգելել է շների միսը. բայց ի՞նչ է սպասվում շներին
Երբ քարոզչությամբ չի զբաղվում, հովիվ Ջու Յոնգ-Բոնն զբաղվում է շների բուծմամբ՝ մսի նպատակով։ Սակայն նրա բիզնեսը գրեթե կանգ է առել։ Իրականում այն շուտով կդառնա անօրինական։ «Անցած ամառվանից փորձում ենք շներին վաճառել, բայց վաճառողները պարզապես հապաղում են», — պատմում է 60-ամյա Ջուն BBC-ին։ «Ոչ մի գնորդ դեռ չի եկել»։ 2024-ին Հարավային Կորեայի կառավարությունը օրենսդրորեն nationwide արգելեց շների մսի վաճառքն ու օգտագործումը սննդի նպատակով։ Այդ օրենքը, որն ընդունվել է 2024 թվականի հունվարին, շների ֆերմաներին ժամանակ է տալիս մինչև 2027 թվականի փետրվար՝ գործունեությունը դադարեցնելու և կենդանիներին վաճառելու համար։ Սակայն շատերը պնդում են, որ երեք տարին բավարար չէ մի ոլորտ փուլ առ փուլ փակելու համար, որը սերնդե սերունդ մարդկանց ապրուստի միջոց է եղել։ Բացի այդ՝ պետությունը դեռ չի ներկայացրել բավարար երաշխիքներ ոչ ֆերմերների, ոչ էլ շուրջ կես միլիոն գերության մեջ պահվող շների համար։ Թեև նույնիսկ արգելքին կողմ կանգնած փորձագետներն ու կենդանիների պաշտպանության ակտիվիստները նշում են՝ օրենքի գործնական իրագործումը մի շարք խնդիրների է բախվում։ Դրանց թվում է շներին նոր տերեր գտնելու բարդությունը. հարյուր հազարավոր շներ, որոնք փրկվել են մորթումից, այժմ կարող են սպանվել՝ այլ ելք չունենալու պատճառով։ Ժամանակավոր անցման փուլի կեսին շների ֆերմերները կանգնած են հարյուրավոր գրեթե չվաճառվող կենդանիների, փակման ենթակա տնտեսությունների և գոյատևման միջոցների բացակայության առաջ։ «Մարդիկ տառապում են», — ասում է պարոն Ջուն, ով նաև Կերելի շների արդյունաբերության միության նախագահն է։ «Մենք խեղդվում ենք պարտքերում, չենք կարող մարել դրանք, ոմանք անգամ նոր աշխատանք չեն կարողանում գտնել։ Սա անելանելի իրավիճակ է»։ 33-ամյա Չան Ուն, ում անունը փոխված է՝ վրեժխնդրությունից խուսափելու համար, ունի ընդամենը 18 ամիս՝ ազատվելու իր մոտ պահվող 600 շներից։ Հակառակ դեպքում նրան սպառնում է մինչև երկու տարվա ազատազրկում։ «Իրականում, նույնիսկ միայն իմ ֆերմայում ես չեմ հասցնի այդքան շուն մշակել այդ ժամանակահատվածում», — ասում է նա։ «Բոլոր ունեցվածքս ներդրել եմ այդ գործում, բայց հիմա անգամ շներին չեն վերցնում»։ Նա նկատի ունի ոչ միայն մսավաճառներին, ովքեր արգելքից առաջ շաբաթական միջինում մի քանի շուն էին գնում, այլև կենդանիների պաշտպաններին և իշխանություններին, ովքեր տարիներ շարունակ պայքարել են շների մսի արգելքի համար, սակայն այժմ, ըստ Չան Ուի, չունեն հստակ ծրագիր՝ ինչ անել մնացած կենդանիների հետ։ Կառավարության տվյալներով՝ դրանց թիվը մոտ է 500,000-ին։ «Իշխանություններն օրենքը հաստատեցին առանց իրատեսական ծրագրի, և հիմա ասում են՝ իրենք անգամ չեն կարող շներին վերցնել»։ «Humane World for Animals Korea» կազմակերպության (Hwak) արշավների համակարգող Լի Սանգկյոնգն ասում է. «Թեև արգելքը ուժի մեջ է, կառավարությունը և քաղաքացիական խմբերը դեռևս պայքարում են՝ մնացած շներին փրկելու ուղիներ գտնելու համար։ Շատ քիչ է խոսվում այն կենդանիների մասին, որոնք պարզապես մնացել են իրենց տեղերում»։ Գյուղատնտեսության նախարարությունից BBC-ին հայտնել են, որ եթե ֆերմերները հրաժարվեն իրենց շներից, ապա տեղական իշխանությունները կվերցնեն նրանց խնամքը և կտեղավորեն ապաստարաններում։ Սակայն նրանց տեղավորումը խնամատար ընտանիքներում շատ դժվար է։ Քանի որ շների մսի արդյունաբերության մեջ առաջնահերթությունը քաշին է, ֆերմաներում գերակշռում են մեծ չափերի շները։ Բայց քաղաքային բնակչության մեծ մասը՝ ապրելով բնակարաններում, նախընտրում է փոքր ցեղատեսակներ։ Բացի այդ՝ նախկին մսի ֆերմաների շների նկատմամբ հասարակությունում տարածված է նախապաշարմունք՝ կապված հիվանդությունների ու տրավմայի հետ։ Շատերն էլ մաքուր կամ խառնված տոսա-ինու ցեղատեսակի են, որը Կորեայում դասվում է «վտանգավորի» շարքին և պահելու համար պահանջում է պետական թույլտվություն։ Միևնույն ժամանակ՝ ապաստարանները վաղուց գերբեռնված են։ Այդ ամենը հանգեցնում է պարադոքսալ իրավիճակի՝ այն կենդանիները, որոնք փրկվել են մորթումից, այժմ կանգնած են սատկեցման վտանգի առաջ։ «Պարզապես անհավատալի է», — ասում է Չան Ուն։ «Երբ օրենքն ընդունվեց, մտածում էի՝ այդ կազմակերպությունները նաև շների հարցն են լուծել։ Բայց հիմա լսում եմ՝ իրենք էլ euthanasia-ն են միակ տարբերակ համարում»։ Կենդանիների բարեկեցության ասոցիացիայի ղեկավար Չո Հի-Գյոնգը դեռևս 2024-ի սեպտեմբերին ընդունել էր, որ հնարավոր է՝ բոլոր կենդանիներին փրկել չհաջողվի։ «Եթե այդ շները համարվեն «կորած կամ լքված կենդանիներ», ցավալի կլինի, բայց նրանց սատկեցնելու են», — ասել էր նա։ Մի քանի շաբաթ անց կառավարությունը հայտարարեց, որ սատկեցումը «իհարկե» չի մտնում իրենց ծրագրի մեջ։ Վերջերս նախարարությունն ասել է BBC-ին, որ տարեկան ներդնում է մոտ 6 միլիարդ կորեական վոն (մոտ $4.3 մլն), որպեսզի ընդլայնի կենդանիների ապաստարաններն ու աջակցի մասնավոր կենտրոններին։ Բացի այդ՝ մինչև 600,000 վոն ($450) կտրամադրվի յուրաքանչյուր շան համար այն ֆերմերներին, ովքեր վաղաժամկետ կփակեն բիզնեսը։ Սեուլի համալսարանի Վետերինարական կրթության կենտրոնի տնօրեն Չուն Մյոնգ Սոնը նշում է, որ պետության ընդհանուր ծրագիրը դեռ շատ թերի է. «Պետք է հստակ քննարկում՝ ինչպես «ազատվել» շներից։ Թե՛ որդեգրումը, թե՛ սատկեցումը պետք է քննարկվեն։ Բայց եթե կենդանիներին մորթումից փրկելուց հետո պարզապես սպանենք, հասկանալի է, որ հասարակության մեջ դա վրդովմունք կառաջացնի»։ Ոմանք փնտրում են լուծումներ արտերկրում։ Օրինակ՝ 2023-ին Hwak-ը փրկել է մոտ 200 շուն Ասան քաղաքում գտնվող ֆերմայից, որոնք տեղափոխվել են Կանադա և ԱՄՆ։ Ֆերմայի նախկին տերը՝ 74-ամյա Յան Ջոնգ-Թեն, պատմել է BBC-ին, որ հիացած էր կենդանիների հանդեպ փրկարարների ցուցաբերած սիրով։ «Երբ տեսա, թե ինչպես էին վերաբերվում շներին՝ շատ նուրբ, ինչպես մարդկանց, իսկապես հուզվեցի», — ասել է նա։ «Մեզ համար շները ապրուստի միջոց էին։ Իսկ այդ մարդիկ նրանց վերաբերվում էին՝ կարծես արժանապատիվ
էակներ լինեն»։ Սակայն պարոն Յանը նաև նշել է, որ չի աջակցում շների մսի արգելքին։ «Եթե շան միս ուտելն արգելվում է, որովհետև շունն էակ է, ապա ինչո՞ւ կարելի է ուտել կովի, խոզի կամ հավի միսը։ Բոլորն էլ բնության մաս են»։ Սակայն Չունը ընդգծում է, որ շան միսը հավասար չէ մյուս մսատեսակներին. այն սննդային անվտանգության առումով ավելի վտանգավոր է, հատկապես Կորեայում, որտեղ երբեք չի կարգավորվել որպես պաշտոնական մսարդյունաբերություն։ Թեև Կորեայում շան մսի սպառումը պատմության տարբեր փուլերում տարբեր է եղել, վերջին տարիներին այն դարձել է գրեթե անընդունելի։ 2024-ի հարցման տվյալներով՝ հարցվածների միայն 8 տոկոսն է վերջին մեկ տարում շան միս փորձել՝ ի տարբերություն 2015-ի 27 տոկոսի։ Մոտ 7 տոկոսը պնդել է, որ կշարունակի ուտել մինչև 2027-ի փետրվար, իսկ 3.3 տոկոսը՝ նույնիսկ դրանից հետո։ Մինչդեռ 2025-ի հունիսին Կորեայի 1,537 շների ֆերմաներից 623-ն արդեն փակվել են։ «Քանի որ հասարակությունն ու մշակույթը զարգանում են, Կորեան որոշել է դադարեցնել շան մսի արտադրությունը», — ասում է Չունը։ Սակայն շատերի համար դա դեռ ապրուստի հիմնական աղբյուրն է։ Այդ ոլորտի բոլոր ներկայացուցիչները, որոնց հետ խոսել է BBC-ն, անկարող են պատկերացնել, թե ինչպես են ապրելու, երբ իրենց միակ եկամտի աղբյուրը դարձել է անօրինական։ Ոմանք ասում են, որ հարմարվել են աղքատությանը՝ նշելով, որ ծնվել են Կորեական պատերազմի տարիներին ու գիտեն՝ ինչ է սովը։ Մյուսները նշում են, որ շների մսի շուկան կարող է անցնել ստվեր։ Բայց հիմնական մտահոգությունը երիտասարդների հետ է։ «Երիտասարդներն այս ոլորտում իսկապես բախվել են հուսահատ իրականության», — ասում է պարոն Ջուն։ «Քանի դեռ չեն կարողանում շները վաճառել, չեն կարող փակի ենթարկել տնտեսությունները։ Նրանք ուղղակի կղզու վրա են՝ առանց ճանապարհի առաջ կամ ետ»։ Չան Ուն հիշում է, որ երբ 23 տարեկանում մուտք էր գործում ոլորտ, «շան մսի մասին ընկալումը դեռ այդքան բացասական չէր»։ Բայց անգամ այն ժամանակ իրեն զգուշացնում էին։ «Դեռ այն ժամանակ հասկանում էի՝ սա բան չէ, որ կարող եմ անել մինչև կյանքի վերջ»։ Արգելքը սպասվածից շուտ եկավ։ Եվ հիմա, ասում է նա, «ապրուստ վաստակելը դարձել է անչափ անորոշ»։ «Մենք հիմա միայն հույս ունենք, որ անցումային շրջանը կերկարաձգվի, որպեսզի այդ գործընթացը մի քիչ ավելի մեղմ ընթանա»։ Շատերն ունեն նույն հույսը։ Բայց երբ մի ամբողջ ոլորտ հանվում է նրանց ոտքերի տակից, ովքեր հենվել են դրա վրա, պարոն Ջուն մտահոգիչ կանխատեսում է անում. «Մարդիկ դեռ հույսով սպասում են, որ ինչ-որ բան կփոխվի՝ գուցե երկարաձգեն անցումային շրջանը», — ասում է նա։ «Բայց մինչև 2027-ը, անկեղծ ասած, ես կարծում եմ՝ մի ինչ-որ սարսափելի բան է տեղի ունենալու։ Շատերի կյանքերն ուղղակի քայքայվել են»։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
