Ասիան ցնցված է Թրամփի մաքսային հարվածից․ կա՞ արդյոք հաղթող այս պայքարում
«Խորը ափսոսանք»՝ այսպես է բնութագրել Ճապոնիայի վարչապետ Շիգերու Իշիբան ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի նոր մաքսային սպառնալիքը՝ ճապոնական ապրանքների վրա 25% մաքսային հարկ սահմանելու վերաբերյալ։ Տոկիոն, որը երկար տարիներ համարվել է Վաշինգտոնի հավատարիմ դաշնակիցը, ջանում էր հենց սա կանխել։ Ճապոնիան փորձում էր զիջումներ ստանալ իր տուժող ավտոարդյունաբերության համար՝ միաժամանակ դիմակայելով ԱՄՆ-ի ճնշմանը՝ բացելու իր շուկան ամերիկյան բրնձի համար։ Հանդիպումները շատ են եղել։ 2024-ի ապրիլից ի վեր, երբ Թրամփը լայնածավալ մաքսային սահմանափակումներ հայտարարեց թե՛ դաշնակիցների, թե՛ հակառակորդների դեմ, Ճապոնիայի առևտրի նախարարը առնվազն յոթ անգամ մեկնել է Վաշինգտոն։ Բայց այդ այցելություններն արդյունք չեն տվել։ Թրամփը Տոկիոյին սկզբում անվանել էր «կոշտ», ապա՝ «փչացած»։ Այս շաբաթ Ճապոնիան հայտնվեց այն 23 երկրների ցանկում, որոնց ուղարկվել են մաքսային ծանուցումներ՝ այդ թվում 14-ը՝ Ասիայից։ Հարավային Կորեայից մինչև Շրի Լանկա՝ շատերն արտահանման վրա հիմնված արտադրական կենտրոններ են։ Ուրբաթ օրը Թրամփը հայտարարեց, որ Կանադայից ներմուծվող ապրանքների վրա սահմանում է 35% մաքսային հարկ։ Նա նաև ասաց, որ նախատեսում է բոլոր հիմնական առևտրային գործընկերների համար գործող ընդհանուր մաքսաչափը 10%-ից բարձրացնել մինչև 20%՝ անտեսելով գնաճի վերաբերյալ մտահոգությունները։ «Պարզապես կասենք՝ մնացած բոլոր երկրներն էլ կվճարեն, լինի 20%, թե 15%։ Այդ հարցը կլուծենք հիմա», – ասել է նա NBC-ին։ Երկրները մինչև օգոստոսի 1-ը ժամանակ ունեն գործարքի հասնելու համար։ Սակայն նրանց մոտ հարցեր են առաջանում՝ արդյոք իրենք իրականում որևէ շանս ունեն, եթե նույնիսկ ԱՄՆ-ի մերձավոր դաշնակից Ճապոնիան դեռևս խիստ մաքսային ճնշման տակ է։ Թրամփը կրկին վերամեկնարկում է մաքսային ժամկետները։ Բայց ո՞վ է շահում, և ո՞վ՝ կորցնում։ Մի կողմից, Թրամփի նախորդ գործողություններից տուժած երկրներն այժմ երեք շաբաթ էլ ունեն գործարքի հասնելու համար։ «Լավատեսական տարբերակն այն է, որ այժմ կա լուրջ ճնշում՝ օգոստոսի 1-ից առաջ նոր բանակցություններ սկսելու համար», – ասում է United Overseas Bank-ի վերլուծական բաժնի ղեկավար Սուան Թեք Քինը։ Աճող տնտեսություններ ունեցող երկրները, օրինակ՝ Թաիլանդն ու Մալայզիան, որոնք այս շաբաթ են ստացել մաքսային ծանուցումները, առավել շահագրգռված են լուծում գտնելու հարցում։ Նրանք հայտնվել են նաև ԱՄՆ–Չինաստան լարվածության կենտրոնում, քանի որ Վաշինգտոնը թիրախավորում է երրորդ երկրների միջով վերաարտահանվող չինական ապրանքները՝ այսպես կոչված՝ տրանզիտային ապրանքները։ Տնտեսագետները BBC-ին հայտնել են, որ պայմանավորվածությունների բարդության պատճառով հնարավոր են նոր ժամկետների երկարացումներ։ Ազգային համալսարանի դասախոս Ալեքս Կապրին նշել է, որ Թրամփի պահանջները ոչ միշտ են հստակ։ Օրինակ, Վիետնամի հետ գործարքում հատուկ թիրախ են դարձել տրանզիտային ապրանքները, սակայն պարզ չէ՝ արդյոք դա վերաբերում է վերջնական արտադրանքին, թե նաև առանձին բաղադրիչներին։ «Սա երկարաժամկետ, բարդ և զարգացող գործընթաց է, որը ներգրավելու է բազմաթիվ տեխնոլոգիական ընկերությունների ու մատակարարման շղթայի մասնագետների», – ասում է Կապրին։ Թվում է, որ մաքսերը եկել են երկար մնալու։ Եվ գլոբալ առևտուրը այս պայքարի գլխավոր պարտվողն է։ Աշխարհի տարբեր կողմերից՝ ԱՄՆ-ից, Եվրոպայից և Չինաստանից գործող ընկերությունները ռիսկեր են կրում։ Սա վնասում է ոչ միայն արտահանողներին, այլև ԱՄՆ ներմուծողներին ու սպառողներին։ Ասիական երկրները, որոնք մեծապես հենվում են արտադրության վրա՝ էլեկտրոնիկայից մինչև տեքստիլ, նույնպես խոցելի են։ «Անհեթեթ է խիստ տարբերակել՝ ո՞ր երկիրն է շահում, ո՞րը՝ ոչ։ ԱՄՆ-Չինաստան առևտուրը չափազանց խորը է կապված միմյանց հետ», – ասում է Կապրին։ Սակայն որոշ երկրներ կարող են ավելի մեծ կորուստներ ունենալ։ Վիետնամը, լինելով առաջինը, որը գործարք է կնքել, ունի շատ թույլ լծակներ՝ և այժմ բախվում է մինչև 40% մաքսային հարկի։ Նույնը վերաբերում է Կամբոջային՝ աղքատ երկրի, որը մեծապես կախված է արտահանումից և այժմ կանգնած է Թրամփի 35% սպառնալիքի առաջ։ Ի տարբերություն նրանց՝ Հարավային Կորեան և Ճապոնիան ունեն ավելի մեծ ռեսուրսներ և աշխարհաքաղաքական լծակներ՝ երկար դիմակայելու համար։ Հնդկաստանը, որը նույնպես ունի ազդեցության միջոցներ, դեռ չի ստացել մաքսային նամակ։ Գոր
ծարքը, սակայն, ուշանում է՝ կապված հնդկական գյուղատնտեսական շուկային հասանելիության և ներմուծման կանոնների շուրջ անհամաձայնությունների հետ։ «Չնայած Ճապոնիայի սերտ տնտեսական և ռազմական կապերին ԱՄՆ-ի հետ, այն նույն կերպ է վերաբերվում, ինչպես մյուս ասիական առևտրային գործընկերներին», – նշում է տնտեսագետ Ջեսպեր Կոլը։ Սա կարող է փոխել երկկողմ հարաբերությունները՝ հատկապես հաշվի առնելով, որ Տոկիոն, մեծ ֆինանսական պահուստներ ունենալով, պատրաստ է երկարատև պայքարի։ «Ճապոնիան ցույց է տվել, որ կոշտ բանակցող է, ինչը, կարծում եմ, նյարդայնացրել է Թրամփին», – ավելացնում է Կոլը։ Չնայած բրնձի պակասին և գների կտրուկ աճին՝ վարչապետ Իշիբան հրաժարվել է ամերիկյան բրինձ գնել՝ նախընտրելով պաշտպանել ներքին ֆերմերներին։ Նա նաև մերժել է ԱՄՆ պահանջը՝ ավելացնել ռազմական ծախսերը։ «Նրանք լավ են նախապատրաստվել», – ասում է Կոլը։ Թրամփի ապրիլյան հայտարարությունից անմիջապես հետո Տոկիոն հայտարարել է տնտեսական արտակարգ դրություն և ստեղծել հարյուրավոր խորհրդատվական կենտրոններ՝ աջակցելու տուժած ընկերություններին։ «Ճապոնիան փնտրում է այնպիսի գործարք, որը կունենա վստահելիություն, որովհետև ո՞վ կարող է երաշխավորել, որ Թրամփը կրկին չի փոխի իր կարծիքը», – ասում է նա։ Հուլիսին Ճապոնիայում սպասվում են վերին պալատի ընտրություններ, ուստի մինչև օգոստոս համաձայնություն ձեռք բերելը քիչ հավանական է։ «Ոչ ոք գոհ չէ։ Բայց արդյո՞ք սա կարող է ճգնաժամի հանգեցնել Ճապոնիայում։ Ո՛չ», – ամփոփում է Կոլը։ Ասիան վաղուց է համարվում Վաշինգտոնի և Պեկինի հակամարտության առանցքը։ Վերլուծաբանները նշում են, որ մաքսային քաղաքականության շնորհիվ Թրամփը կարող է զիջել դիրքերը։ Որոշ դիտորդների կարծիքով՝ ժամկետի երկարացումը ցույց է տալիս, որ ԱՄՆ-ի դիրքն իրականում այնքան էլ ամուր չէ։ «ԱՄՆ-ի բանակցային հնարավորություններն այժմ ավելի թույլ են թվում, քանի որ ակնհայտ է՝ իրենց մոտ լուրջ լծակներ չկան», – ասում է տնտեսագետ Դեյվիդ Ջեքսը։ Ստորագրվելիք գործարքները կարող են փոխել այն առևտրային հարաբերությունները, որոնք ձևավորվել են տասնամյակների ընթացքում։ Թրամփի՝ մաքսային նամակները հանրայնորեն հրապարակելու որոշումը՝ առանց դիվանագիտական ուղիների, Կապրին որակում է որպես «քաղաքական թատերականություն», ինչը կարող է վնասել ԱՄՆ-ի դիրքին։ Ստեղծված խառնաշփոթը, ըստ նրա, «մեծ նվեր է Չինաստանին», որն այս պահին փորձում է իրեն ներկայացնել որպես կայուն հակակշիռ՝ Թրամփի անկանխատեսելիության ֆոնին։ Այնուամենայնիվ, ԱՄՆ շուկան հեշտությամբ փոխարինելի չէ, իսկ Չինաստանը ևս ունի իր լարվածությունները այս տարածաշրջանի որոշ երկրների հետ՝ Վիետնամից մինչև Ճապոնիա։ Չինաստանը նույնպես մաքսային բանակցությունների մեջ է ԱՄՆ-ի հետ և ունի ավելի երկար ժամկետ՝ մինչև օգոստոսի 13-ը։ Ո՞վ կհաջողի ավելի շատ գործընկեր ձեռք բերել այս առևտրային պայքարում՝ դժվար է կանխատեսել։ Բայց պայքարը շարունակվում է։ «Երկու կողմն էլ հասկանում են, որ բաժանումը անխուսափելի է», – ասում է պրոֆեսոր Ջեքսը, – «սակայն այդ ճանապարհը լինելու է երկար ու ցավոտ, որը կարող է տարիներ, եթե ոչ տասնամյակներ տևել»։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
