Պատրաստ եղեք՝ համալսարանում լսելու կարծիքներ, որոնք կարող են զարմացնել կամ վրդովեցնել
Համալսարան հաճախող ուսանողները պետք է պատրաստ լինեն շոկային կամ վիրավորական թվացող կարծիքների, քանի որ դա կրթության գործընթացի մի մասն է։ Այս մասին հայտարարել է Մեծ Բրիտանիայի համալսարանների գործունեությունը վերահսկող կառույցի՝ Ուսանողների գրասենյակի (OfS) խոսնակը։ OfS-ի ազատ խոսքի գծով տնօրեն Արֆ Ահմեդը BBC-ին հայտնել է, որ ուսանողների համար անսովոր կամ հակասական կարծիքների բախվելը նպաստում է նրանց կրթական աճին։ Նրա այս հայտարարությունը հնչում է այն բանից հետո, երբ կառույցը հրապարակել է նոր օրենքի կիրառման ուղեցույցը, որը կսկսի գործել օգոստոսից և ուղղված է համալսարաններում ազատ խոսքի պաշտպանությանը։ Նոր օրենքի նախաշեմին համալսարանները հստակություն էին պահանջել՝ կապված խոսքի ազատության պաշտպանության կանոնների հետ։ Այդ պահանջը հատկապես սրվեց այն բանից հետո, երբ Սասեքսի համալսարանին 585 հազար ֆունտ ստեռլինգ տուգանք էր նշանակվել՝ ազատ խոսքի խախտման համար։ OfS-ը հայտարարել էր, որ համալսարանի՝ տրանսգենդերների և ոչ բինար անձանց հավասարության քաղաքականությունը «սառեցնող ազդեցություն» է ունեցել խոսքի ազատության վրա։ Հատկանշական է, որ Սասեքսի համալսարանի փիլիսոփայության պրոֆեսոր Քեթլին Սթոքն ավելի վաղ հրաժարվել էր պաշտոնից՝ իր գենդերային քննադատական հայացքների դեմ ուղղված ուսանողական բողոքի ակցիաներից հետո։ Համալսարանը վիճարկում է OfS-ի որոշումը՝ պնդելով, որ քննությունն ընթացել է խախտումներով։ Universities UK կազմակերպությունը, որը ներկայացնում է 141 բուհ, հայտարարել է, որ գոհ է նոր ուղեցույցից և կաջակցի համալսարաններին՝ նոր կանոններին համապատասխանելու համար։ Օրենքը, որը կմտնի ուժի մեջ այս ամռանը, բուհերից կպահանջի առավել պատասխանատու մոտեցում ցուցաբերել խոսքի և ակադեմիական ազատության պահպանման հարցում։ OfS-ը կունենա իրավասություն խիստ պատժամիջոցներ կիրառելու՝ ներառյալ միլիոնավոր ֆունտի հասնող տուգանքներ։ Նոր ուղեցույցը ընդգրկում է համալսարանական կյանքի գրեթե բոլոր ոլորտները՝ սկսած դասախոսություններից ու բանավեճերից մինչև ուսումնական ծրագրեր և ուսանողական բողոքներ։ Դոկտոր Ահմեդը շեշտում է, որ օրենքը նախատեսված է այն ազատության համար, որով ցանկացած թեմա պետք է հնարավոր լինի քննարկել կամ դասավանդել։ «Ուսանողնե՛ր, պետք է ակնկալեք, որ բախվելու եք այնպիսի հայացքների, որոնք կարող են ձեզ զարմացնել կամ վիրավորել։ Դա կրթության մի մասն է», – ասել է նա։ Ահմեդը հավելել է, որ ուսանողները պետք է կարողանան արտահայտել ցանկացած կարծիք, որքան էլ դա վիրավորական լինի մյուսների համար, եթե այն չի խախտում օրենքը՝ օրինակ՝ չի պարունակում հալածանք կամ ապօրինի խտրականություն։ Սալֆորդի համալսարանի հոգեբուժական բուժքույրություն ուսանողներ Փարիզն ու Մարի-Լուիզը վստահ են, որ կարևոր է հարգել ուրիշների կարծիքները։ Փարիզը նշել է, որ զգացմունքներն արտահայտելու ազատությունն անհրաժեշտ է, սակայն առանց վիրավորանքների։ «Ամեն մարդ տարբեր իրավիճակներ է անցել, ուստի նրանց տեսակետները կարող են տարբեր լինել», – ասել է նա։ Իսկ Մարի-Լուիզն ընդգծել է, որ խոսքի ազատությունը չպետք է վերածվի կոպտության. «Ուղղակի պետք է մնալ անկեղծ քո հանդեպ»։ OfS-ի ուղեցույցը ներկայացնում է 54 օրինակ՝ նոր օրենքի հնարավոր կիրառության վերաբերյալ։ Օրինակներից մեկն առնչվում է Պաղեստինի հետ կապված ուսանողական բողոքի ակցիաներին, որոնցում որոշ բուհերում փորձ է արվել ներկայացնել «զինվորական անցակետերի» մոդելներ։ Ուղեցույցում նշվում է, որ բողոքի խաղաղ ակցիաների իրավունքը պետք է համահունչ լինի այն սկզբունքին, որ դասընթացները չխաթարվեն և ուսանողները չզգան վախեցում։ Ուղեցույցը նաև հստակեցնում է, որ համալսարանները պետք է վերանայեն այն արտասահմանյան պետությունների հետ կնքված պայմանագրերը, որոնք կարող են խոչընդոտել համալսարանական խոսքի ազատությանը։ Չնայած այս ամենին՝ կան մտահոգություններ, որ բուհերում
ազատ խոսքի խնդիրը չափազանցված է։ Երբ հարց է բարձրացվել դրա մասշտաբի մասին, դոկտոր Ահմեդը հղում է արել OfS-ի հարցմանը, ըստ որի՝ յուրաքանչյուր հինգերորդ ակադեմիկոս չի զգում ազատություն՝ դասավանդելու հակասական թեմաներ։ Ամենաքննարկվող խնդիրներից են ռասայական և սեռային հարցերը, որոնց շուրջ կանանց շրջանում ավելի հաճախ է նկատվում ինքնազսպում։ OfS-ը համալսարաններից ակնկալում է պաշտպանել այն ակադեմիկոսներին, որոնց տեսակետները կարող են բողոքի պատճառ դառնալ, և չհետաձգել աջակցությունը։ «Բուհը չի կարող հեռացնել դասախոսին միայն այն պատճառով, որ նրա կարծիքները ուսանողներին կարող են վիրավորել, զարմացնել կամ վրդովեցնել։ Սա ակադեմիական ազատության հիմքն է», – ասել է Ահմեդը։ Հստակ չէ, սակայն, թե ինչ ընթացակարգ է գործում այն դեպքում, երբ դասախոսը ստիպված է լինում հրաժարվել աշխատանքից՝ անտանելի մթնոլորտի պատճառով։ Օրինակ՝ պրոֆեսոր Ջո Ֆենիքսը հաղթել է դատավարություն՝ փաստելով, որ իր գենդերային հայացքների պատճառով ենթարկվել է հետապնդման։ Մեկ այլ դատավարություն, որը կկայանա հաջորդ տարի, առնչվում է բողոքին այն մասին, որ դասախոսն ստիպված է եղել հեռանալ, երբ ուսանողները բոյկոտել են նրա դասերը՝ ռասայական բազմազանության ծրագրերի վերաբերյալ քննադատական կարծիքի պատճառով։ Նոր օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո գործարկվելու է բողոքների համակարգ։ Եթե ուսանողները զգան, որ իրենց խոսքի կամ ակադեմիական ազատությունը խախտվել է, կարող են դիմել Անկախ հայցերի գրասենյակին, իսկ դասախոսներն ու հրավիրյալ բանախոսները՝ ուղղակի OfS-ին։ Համալսարանները, սակայն, մտահոգություն են հայտնել նոր համակարգի շուրջ՝ նշելով, որ արդեն իսկ ունեն օրինական պարտավորություն ապահովելու խոսքի ազատությունը։ Universities UK-ի ներկայացուցիչն ընդգծել է. «Մենք լիովին համաձայն ենք, որ համալսարանները պետք է լինեն այն վայրերը, որտեղ խոսքի ազատությունը պաշտպանվում և խրախուսվում է»։ Կազմակերպությունը նաև նշել է, որ խնդիրներն իրականում բարդ են, և գոհունակություն է հայտնել, որ OfS-ը հաշվի է առել նախկին ուղեցույցների վերաբերյալ արձագանքները։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
