Ինչու են տղամարդիկ ավելի անառողջ՝ և ինչ կարելի է անել
Այս ամիս Անգլիայում կառավարությունը կհայտարարի հանրային քննարկում տղամարդկանց առողջության ազգային ռազմավարության շուրջ։ Մասնագետների համոզմամբ՝ այս քայլը վաղուց պետք է արվեր. տղամարդիկ զգալիորեն ավելի հաճախ են մահանում վաղ տարիքում, քան կանայք։ Բայց ինչո՞ւ է նրանց առողջական վիճակը այսքան վատ՝ և ինչ կարելի է փոխել։ Բրեդֆորդի երիտասարդական կենտրոնում տղամարդկանց առողջության կլինիկա վարելիս Էնդրյու Հարիսոնը մի օր դռան թակոց է լսում։ Դեպի դուռը շրջվելով՝ ոչ ոքի չի տեսնում։ Հանկարծ իր անունը լսում է պատուհանից. մի երիտասարդ պահպանակ է խնդրում։ «Ես երկրորդ հարկում էի, — պատմում է նա, — տղան խողովակով վեր էր բարձրացել, որ չանցնի ընդունարանով և հարցնի»։ Այս պատմությունը շատ բան է ասում տղամարդկանց առողջության հիմնախնդիրների մասին. ռիսկային վարք, անվստահություն, առողջապահական համակարգի հետ շփման հմտությունների պակաս։ Մեծ Բրիտանիայում տղամարդիկ կանանց համեմատ ավելի հաճախ են ծխում, ալկոհոլ և թմրանյութ օգտագործում, ունեն բարձր խոլեստերին և ճնշում։ Արդյունքում՝ նրանց կյանքի միջին տևողությունը կանանցից 4 տարով կարճ է, իսկ մինչև 75 տարեկանը վաղաժամ մահանալու հավանականությունն ավելի բարձր՝ հատկապես սրտի հիվանդություններից, թոքերի քաղցկեղից, լյարդի հիվանդություններից կամ դժբախտ պատահարներից։ Լիդս Բեկեթի համալսարանի պրոֆեսոր Ալան Ուայթը, ով ստեղծել է տղամարդկանց առողջության կենտրոն և համահիմնադրել է «Տղամարդկանց առողջության ֆորումը», ասում է, որ խնդիրը պետք է լուրջ ընկալել։ Նա հիշեցնում է՝ համավարակի ժամանակ Covid-ով տղամարդիկ 19,000-ով ավելի են մահացել, քան կանայք։ «Որտե՞ղ էր վրդովմունքը։ Որտե՞ղ էր ուշադրությունը», — ասում է նա։ Ըստ պրոֆեսորի՝ սա միայն ապրելակերպի հարց չէ։ Տղամարդկանց իմունային համակարգը թուլացած է համեմատած կանանց հետ, իսկ առողջապահական ծառայություններից օգտվելու հմտությունների պակասը իրավիճակը էլ ավելի է բարդացնում։ «Տղամարդիկ ավելի քիչ են տեղեկացված առողջության մասին. նրանք չեն սովորում խոսել իրենց առողջության մասին, չեն ճանաչում նախազգուշացնող նշանները և չեն դիմում օգնության։ Նրանց մեծ մասը դեռ պատանեկությունից մինչ 40-ականները տարիներով բժշկի չի դիմում», — ասում է պրոֆեսոր Ուայթը։ Ի տարբերություն կանանց՝ ովքեր հակաբեղմնավորման, ցերվիկալ սկրինինգի կամ ծննդաբերության ընթացքում մշտապես շփվում են բժշկական համակարգի հետ, տղամարդիկ այդ շփումներից զրկված են։ Խնդրի հիմքում նաև «մաչո» մշակույթն է, նշում է Մարկ Բրուքսը, ով խորհրդատվական աջակցություն է տրամադրում Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանի «Տղամարդկանց և տղաների հարցերի խումբ»-ին։ «Հասարակությունը տղամարդկանցից պահանջում է ուժեղ լինել, խնդիրները լռել ու շարունակել»։ Սակայն նա շեշտում է՝ հարկավոր է հատուկ ուշադրություն դարձնել սոցիալական անհավասարությանը։ Ամենաաղքատ շրջաններում տղամարդիկ 10 տարով ավելի քիչ են ապրում, քան ամենահարուստներում։ Այստեղ տղամարդը 3.5 անգամ ավելի շատ է մահանում մինչև 75 տարեկանը։ Բրուքսի խոսքով՝ տղամարդկանց առողջության ծառայությունները բավարար չեն՝ հատկապես շինարարության, արտադրության և այլ ծանր ֆիզիկական աշխատանքների ոլորտում։ NHS-ի առողջության ստուգումները, որոնք առաջարկվում են 40-74 տարեկանի
ն յուրաքանչյուր հինգ տարին մեկ, հաճախ անտեսվում են. տղամարդկանց միայն 40%-ն է մասնակցում։ «Երբ աշխատում ես գործարանում կամ շինհրապարակում, շատ դժվար է ժամանակ գտնել ստուգման կամ բժշկի այցելության համար», — ասում է նա։ Նա առաջարկում է գործատուներին պարտադրել տրամադրել երկու ժամ վճարովի արձակուրդ՝ առողջության ստուգման համար, իսկ ծառայությունները տեղափոխել հենց այդ շրջաններ։ Բայց այստեղ կա նաև վախի գործոն՝ աշխատանքը կորցնելու մտավախությամբ տղամարդիկ հաճախ թաքցնում են իրենց առողջական խնդիրները։ Բացի այդ, ֆինանսական դժվարությունները, անձնական խնդիրներն ու գործազրկությունը նպաստում են տղամարդկանց ինքնասպանությունների բարձր ցուցանիշին։ Ինքնասպանություն գործողների երեք քառորդը տղամարդիկ են։ Չնայած դրան՝ հոգեբանական օգնություն ստացողների միայն մեկ երրորդն են տղամարդիկ, ինչը կարող է վկայել, որ ծառայությունները բավարար չափով հարմարեցված չեն նրանց կարիքներին։ Տղամարդիկ սթրեսի և ընկճվածության մասին հաճախ արտահայտվում են զայրույթով, ալկոհոլով կամ մեկուսացմամբ, ինչը շատերը չեն կարողանում ճանաչել որպես օգնության կանչ։ Պետք է հաշվի առնել նաև էթնիկ տարբերությունները։ Օրինակ՝ սևամորթ տղամարդիկ երկու անգամ ավելի հաճախ են ունենում շագանակագեղձի քաղցկեղ, իսկ հնդկական և բանգլադեշյան ծագում ունեցողները՝ շաքարախտ։ Սակայն տղամարդիկ հետաքրքրված են իրենց առողջությամբ, ասում է Յորքի համալսարանի պրոֆեսոր Փոլ Գալդասը։ «Նրանց պետք է ներգրավել՝ գործողությունների և ակտիվության միջոցով»։ Նրա մշակած վեցշաբաթյա հոգեկան ֆիթնեսի ծրագիրը, որը ստեղծվել է Movember շարժման հետ համագործակցությամբ, արդեն փորձարկվել է NHS-ի աշխատակիցների վրա՝ COVID-ից հետո։ Այժմ այն կիրառում է Լիդս Յունայթեդ ֆուտբոլային ակումբը իր պատանեկան կազմի համար։ Տղամարդկանց օգնում են հասկանալ իրենց վարքի ազդեցությունը տրամադրության վրա, հետևել իրենց սովորույթներին և առողջ նպատակներ դնել՝ լինի դա զբոսանք, ընկերների հետ ժամանակ անցկացնել, գոլֆ խաղալ կամ խնդրի լուծման հմտություններ զարգացնել։ Լավ հոգեկան առողջությունը հանգեցնում է լավ ֆիզիկական առողջության։ Տղամարդկանց աջակցող նման ծրագրեր այսօր գործում են տարբեր համայնքներում՝ բարեգործական կազմակերպությունների, տեղական խորհուրդների ու նախաձեռնությունների շնորհիվ։ Ամենահայտնին «Տղամարդկանց արհեստանոցներ» շարժումն է, որտեղ տղամարդիկ միասին զբաղվում են գործնական նախագծերով և աջակցում միմյանց։ Պրոֆեսոր Ուայթը վստահ է՝ ժամանակն է ամրապնդել այս հիմքերը ազգային ռազմավարության օգնությամբ։ Այդ ռազմավարությունը պետք է տղամարդկանց առողջությունը դարձնի ազգային ուշադրության կենտրոն՝ ինչպես կանանց առողջության ռազմավարությունն արեց 2022-ին՝ բերելով կանանց առողջության կենտրոնների և պատասխանատուների ցանցի ստեղծման։ Բայց դա նաև պետք է դառնա արթնացման ազդանշան հենց տղամարդկանց համար։ «Նայիր իրանիդ չափսին՝ եթե ավելորդ քաշ ունես, փորձիր ինչ-որ բան անել։ Շարժվիր, շփվիր մարդկանց հետ։ Օգտվիր առողջության ստուգման բոլոր հնարավորություններից։ Իսկ եթե զգում ես որևէ փոփոխություն մարմնում կամ խնդիրներ հաղթահարելու ձևում՝ դիմիր օգնության», — ասում է նա։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
