ԳԻՆԵՏԻԿԱԿԱՆ ՓՈՐՁ՝ ՄԱՐԴԿԱՆ ԿՈՐՔԻ ՍԵԼԵՆԻ ՆՅՈՒԿԼԵՈՆԻՑ ԵՐԲԵՆՅԱԿՆԵՐ Ստեղծելու համար
ԱՄՆ-ի գիտնականները առաջին անգամ ստեղծել են մարդու վաղ փուլային էմբրիոններ՝ օգտագործելով մարդկանց կաշվի բջիջներից վերցված ԴՆԹ-ն, որը následաբար ձվաբջիջով ու պտղաբջջի միջոցով հղիացվել է: Այս մեթոդը կարող է հաղթահարել անպտղությունը՝ կապված տարիքով կամ հիվանդությամբ, քանի որ կյանքի սկզբնավորման համար հնարավոր է օգտագործել գրեթե ցանկացած բջիջ մարմնում: Այն նույնիսկ թույլ կտա նույն սեռի զույգերին ունենալ գենետիկապես կապ ունեցող երեխա: Մեթոդը դեռ պահանջում է զգալի կատարելագործում, ինչը կարող է տևել մի ամբողջ տասնամյակ, մինչև որ դրա կիրառումը հնարավոր լինի վերարտադրողական կլինիկայում: Գիտնականներն այն գնահատել են որպես ուշագրավ հայտնագործություն, սակայն շեշտել են հասարակության հետ բաց քննարկման անհրաժեշտությունը: Վերարտադրությունը նախկինում սահմանափակվում էր տղամարդու սերմի և կնոջ ձվաբջջի հանդիպմամբ, որոնք միավորվում էին և հինգից ինն ամիս հետո ծնվում էր երեխան: Հիմա գիտնականները փոփոխում են այս կանոնները՝ սկսելով մարդու կաշվից: Օրեգոնի Առողջության և Գիտության Համալսարանի հետազոտական թիմը բջիջի միջուկը՝ որտեղ տեղավորված է ամբողջ գենետիկական տեղեկատվությունը, տեղափոխում է դոնոր ձվաբջիջ, որը զրկված է իր գենետիկական հրահանգներից: Մեթոդը նման է Դոլլի ոչխարի կլոնավորման տեխնիկային, սակայն ձվաբջիջը դեռ պատրաստ չէ սերմով հղիացման՝ քանի որ արդեն պարունակում է 46 քրոմոսոմ՝ ծնողներից ժառանգած 23-ական: Հաջորդ քայլը՝ ձվաբջիջին ստիպել discard անել իր քրոմոսոմների կեսը՝ նոր գործընթացի միջոցով, որը գիտնականները անվանել են «միտոմեիզ»՝ միացումն է միտոզի և meiozis-ի: Ըստ Nature Communications ամսագրում հրապարակված հետազոտության՝ 82 գործառնական ձվաբջիջ է ստեղծվել, որոնք հղիացվել են սերմով և զարգացե
լ մինչև էմբրիոնի վաղ փուլերը, սակայն ոչ մեկը չի անցել վեցօրյա սահմանագիծը: «Մենք հասել ենք այն, ինչը նախկինում անհնար էր թվում», – ասել է պրոֆ. Շոխրաթ Միթալիպովը, Օրեգոնի Առողջության և Գիտության Համալսարանի էմբրիոնային բջիջների և գենի թերապիայի կենտրոնի տնօրենը: Մեթոդը դեռ հեռու է կատարյալ լինելուց՝ ձվաբջիջը պատահականորեն ընտրում է, որ քրոմոսոմները հեռացնի, ինչը հանգեցնում է անհամաչափության և ցածր արդյունավետության (մոտ 9%): Այս տեխնոլոգիան, մասնավորապես, պատկանում է «in vitro gametogenesis» գիտական ուղղությանը, որի նպատակն է ստեղծել սերմն ու ձվաբջիջը մարմնի սահմաններից դուրս՝ օգնելու այն զույգերին, որոնք չեն կարող օգտվել ավանդական IVF-ից: Մեթոդը կարող է օգնել մեծահասակ կանանց, տղամարդկանց, որոնց սերմի քանակը նվազագույն է, կամ նրանց, ում քաղցկեղի բուժումը անպտղություն է առաջացրել: Այն նաև ընդլայնում է ծնողականության սահմանները՝ թույլ տալով նույն սեռի զույգերին ունենալ երեխա, որը գենետիկորեն կապված է երկու ծնողների հետ: «Այս մեթոդը, բացի այն, որ հույս է տալիս միլիոնավոր մարդկանց անպտղության դեպքում, թույլ կտա նույն սեռի զույգերին ունենալ երեխա, որը գենետիկորեն կապ կունենա երկուսի հետ», – նշել է պրոֆ. Պաուլա Ամատոն՝ Օրեգոնի Առողջության և Գիտության Համալսարանից: Միջազգային փորձագետները կարևոր և տպավորիչ են գնահատել այս հայտնագործությունը, ընդգծելով բաց հանրային երկխոսության և համապատասխան վերահսկողության անհրաժեշտությունը, որպեսզի ապահովվի անվտանգություն և հասարակության վստահություն:
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
