Նրանք կարվել են Ամերիկայի համար. այժմ պատժվում են դրա համար
Ասիական երկրների միլիոնավոր հագուստի արտադրողներ, որոնք արդեն էլ так գոյատևում են օրվա հացով, այժմ ավելի մեծ մտավախություն ունեն՝ կորցնելու իրենց աշխատանքը, քանի որ մոտենում է վերջնաժամկետը՝ ԱՄՆ-ի հետ առևտրային համաձայնագիր կնքելու կամ ծանր մաքսատուրքերի ենթարկվելու։ Հուլիսի 9-ին՝ 90-օրյա դադարի ավարտին, որը տրամադրվել էր բանակցությունների համար, ԱՄՆ նախագահը մի շարք երկրներին ծանուցեց նոր մաքսատուրքերի մասին, որոնք ուժի մեջ կմտնեն օգոստոսի 1-ից։ Չնայած ապրիլին առաջարկվածից ցածր, նոր դրույքաչափերը չկարողացան փարատել աշխատողների անհանգստությունը։ Թիրախում են հայտնվել այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Կամբոջան և Շրի Լանկան՝ հագուստի արտադրության խոշոր կենտրոններ, որոնք մեծապես կախված են ԱՄՆ արտահանման շուկայից։ Դոնալդ Թրամփի ուղարկած նամակներում նշվում է, որ այդ երկրները համապատասխանաբար ենթարկվելու են 36% և 30% մաքսատուրքի։ Nike-ը, Levi’s-ը և Lululemon-ը այն խոշոր ամերիկյան բրենդներից են, որոնց հագուստի մեծ մասը արտադրվում է հենց այդ երկրներում։ «Կարո՞ղ եք պատկերացնել, ինչ կլինի, եթե աշխատանքներս կորցնենք։ Շատ եմ անհանգստանում, հատկապես՝ իմ երեխաների համար։ Նրանք ուտելու բան պետք է ունենան», – ասում է Նաո Սոկլինը, ով աշխատում է Կամբոջայի հարավ-արևելքում գտնվող մի կարի գործարանում։ Սոկլինն ու նրա ամուսինը՝ Կոկ Տաոքը, օրական 10 ժամ պայուսակներ են կարում։ Նրանց համատեղ ամսական եկամուտը շուրջ 570 դոլար է՝ հազիվ բավարար տուն վարձելու և երկու փոքր որդիներին ու տարեց ծնողներին պահելու համար։ «Ուզում եմ նամակ ուղարկել նախագահ Թրամփին՝ խնդրելով չեղարկել Կամբոջայի նկատմամբ սահմանված մաքսատուրքը... Մենք մեր աշխատանքին ենք ապավինում՝ ընտանիքներ պահելու համար», – ասում է նա BBC-ին։ Ըստ ԱՍԵԱՆ վիճակագրական բաժնի՝ Կամբոջան, որն իր էժան աշխատուժի շնորհիվ դարձել է չինական մանրածախ վաճառքի այլընտրանք, միայն անցյալ տարի ԱՄՆ արտահանել է ավելի քան 3 միլիարդ դոլարի հագուստ։ Այդ ոլորտը, որում աշխատում է ավելի քան 900 հազար մարդ, կազմում է երկրի արտահանման ավելի քան 10%-ը։ Շրի Լանկայի համար էլ հագուստի արտահանումը դեպի ԱՄՆ նպաստել է արդյունաբերության զարգացմանը՝ անցյալ տարի ապահովելով 1.9 միլիարդ դոլարի եկամուտ և դառնալով արտարժույթի երրորդ խոշոր աղբյուրը։ Ուղղակիորեն ոլորտում զբաղված է շուրջ 350 հազար մարդ։ «Եթե 30%-ը լինի վերջնական դրույքաչափը, ապա Շրի Լանկան լուրջ դժվարությունների առաջ կկանգնի, քանի որ մեր մրցակիցները, ինչպես Վիետնամը, ավելի ցածր մաքսատուրքեր են ստացել», – ասում է Շրի Լանկայի Հագուստի համատեղ ասոցիացիաների ֆորումի գլխավոր քարտուղար Յոհան Լորենսը։ Թեև Շրի Լանկայի իշխանությունները հույս ունեն հասնել հավելյալ զիջումների, նրանք չեն մանրամասնում՝ ինչ մաքսատուրք են համարում ընդունելի։ Նրանք նշում են, որ նախորդ բանակցությունների արդյունքում կարողացել են շահել ամենաբարձր զիջումը՝ 14 տոկոսային կետ։ Կամբոջան՝ ստանալով 13 տոկոսային կետ զիջում, նույնպես փորձում է շարունակել բանակցությունները։ «Մենք անում ենք հնարավոր ամեն բան՝ ներդրողների և աշխատողների շահերը պաշտպանելու համար», – ասում է բանակցող թիմը գլխավորող փոխվարչապետ Սուն Չանթհոլը։ «Մենք ուզում ենք, որ մաքսատուրքը լինի զրո։ Բայց հարգում ենք ԱՄՆ որոշումը և կփորձենք հասնել ավելի ցածր դրույքաչափի», – հավելում է նա։ Թրամփը պնդում է, որ մաքսատուրքերը անհրաժեշտ են՝ կրճատելու ԱՄՆ-ի ներմուծման և արտահանման տարբերությունը։ «Ցավոք, մեր հարաբերությունները վաղուց հեռու են փոխադարձությունից», – գրել է նա տարբեր երկրներին ուղղված նամակներում, որոնք հրապարակել է նաև Truth Social-ում։ Սակայն վերլուծաբաններն այլ կարծիք ունեն։ Rutgers համալսարանի Աշխատանքի հարաբերությունների դպրոցի դեկան Մարկ Էնները նշում է, որ Թրամփի մաքսատուրքե
րը անտեսում են առկա առևտրային համաձայնագրերից ԱՄՆ-ի ստացած օգուտները, ինչպես օրինակ՝ էժանագին հագուստն ու ամերիկյան ընկերությունների մեծ շահույթները։ Տասնամյակներ շարունակ ԱՄՆ-ը, Եվրամիությունը և Կանադան կիրառում էին քվոտայի համակարգ, որով զարգացող երկրներին՝ այդ թվում Շրի Լանկային, հատկացնում էին շուկայի որոշակի բաժին։ Այս համակարգը, որ դադարեց գործել 2005-ին, թույլ տվեց, որ Շրի Լանկայի հագուստի ոլորտը զարգանա՝ չնայած կոշտ մրցակցությանը։ «Հիմա ԱՄՆ-ի կողմից բարձր մաքսատուրքեր սահմանելը՝ այդ երկրներին շուկայից դուրս մղելով, հակասում է այն զարգացման ուղուն, որը տարիներ շարունակ հենց ինքն էր առաջ քաշում», – ասում է պրոֆեսոր Էնները։ Դելավերի համալսարանի պրոֆեսոր Շեն Լուն հավելում է, որ փոքր և զարգացող երկրներից պահանջել, որ առևտրային ավելցուկ ունենան ԱՄՆ-ի հետ, պարզապես իրատեսական չէ։ «Քանի՞ Boeing ինքնաթիռ կարող են Կամբոջան կամ Շրի Լանկան տարեկան գնել», – հարցնում է նա։ Լուի խոսքով՝ Չինաստանի և ԱՄՆ-ի ռազմավարական հակամարտությունն էլ է իր ազդեցությունն ունենում բանակցությունների վրա՝ հաշվի առնելով, որ հագուստ արտահանող այս երկրները մեծապես կախված են չինական մատակարարումներից։ Այժմ նրանց պետք է խոցելի հավասարակշռություն պահպանել՝ շարունակելով առևտուրը Չինաստանի հետ, բայց միաժամանակ՝ բավարարելով ԱՄՆ նոր պահանջները, որոնք կարող են ներառել չինական հումքի օգտագործման սահմանափակում։ Վաշինգտոնի մաքսատուրքերը լրացուցիչ ճնշում են դնում այնպիսի խնդիրների վրա, ինչպիսիք են աղքատությունն ու թույլ աշխատավայրային իրավունքները Կամբոջայում, ինչպես նաև շարունակվող տնտեսական ճգնաժամը Շրի Լանկայում։ Տարածաշրջանի հագուստի արտադրությունում ներգրավված աշխատողների շուրջ 70%-ը կանայք են, և հենց նրանք են ամենաշատը տուժելու։ Նրանց ցածր աշխատավարձերի վրա հնարավոր նոր ճնշումը կարող է իրենց երեխաներին թողնել առանց կերակուրի, իսկ աշխատանքից հնարավոր կրճատումները՝ աղետալի հետևանքներ ունենալ։ Շրի Լանկայի Նավալապիտիա քաղաքում գործող գործարանի աշխատակից Սուրանգի Սանդյան ասում է, որ իրեն «կախված կացին» է զգում։ «Ընկերությունները վնասով չեն աշխատի։ Եթե պատվերները պակասեն, եթե կորուստ գրանցվի, գործարանը կարող է փակվել», – ասում է նա։ Սանդյան սկսել է որպես սովորական կարուհի 2011-ին, իսկ այժմ ղեկավարում է 70 կանանց թիմ։ Կամբոջացի որոշ աշխատողներ ասում են, որ եթե վիճակը վատանա, կարող են ստիպված լինել տեղափոխվել Թաիլանդ՝ նույնիսկ անօրինական ճանապարհով՝ աշխատանքի համար։ «Մեր ապրուստը կախված է կարի գործարանից։ Եթե այն փակվի, չենք կարող գոյատևել», – ասում է Ան Սոպեաքը՝ BBC-ին՝ խոսելով իր Փնոմ Փենում գտնվող 16 քմ փոքր սենյակից։ «Մենք քիչ կրթություն ունենք։ Այլ աշխատանք չենք կարող գտնել։ Ամեն օր աղոթում ենք, որ նախագահ Թրամփը չեղարկի մաքսատուրքերը։ Խնդրում ենք, մտածեք մեր ու մեր աղքատ երկրի մասին»։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
