Շամանները հրապարակավ օգտագործում են հոգեմետ դեղեր Հարավային Աֆրիկայում՝ բուժման նպատակով
Չնայած հոգեմետ դեղամիջոցները Հարավային Աֆրիկայում արգելված են, Քեյփթաունում գործող բազմաթիվ ինքնահռչակ բուժիչներ և շամաններ բացահայտ հայտարարում են, որ դրանք ընդգրկում են իրենց թերապիաներում: Դրանց կոմերցիոն օգտագործման համար դատապարտված անձին սպառնում է տուգանք, մինչև 25 տարվա ազատազրկում կամ երկուսն էլ: Լուսանկարիչ Ստյուարտ Դոդսը մեկն է նրանցից, ով համաձայնել է անցնել շամանի կողմից կազմակերպված բուժման գործընթաց: Քեյփթաունի հորիզոնական անտառի եզրին գտնվող հարմարավետ տախտակաշին կաբինայում նա պատրաստվում է իր երկրորդ հոգեմետ փորձին՝ հոգեկան առողջության մի շարք խնդիրներ հաղթահարելու համար: Նախքան այդ, նա փորձել էր դեղատոմսերով բուժում, սակայն համոզված է, որ հոգեմետ դեղերը կարող են դառնալ նրա բուժման բանալին: «Մայրս անսպասելի մահացավ, և դա շատ ծանր փորձ էր: Արդյունքում՝ մեկ տարի անց էլ իմ նախկին զուգընկերը ինձ թողեց», – պատմում է 53-ամյա Ստյուարտը: Ընտրած փորձը՝ մոտ 2,000 դոլար արժողությամբ, ներառում է ցողունավոր սնկերի (psilocybin) և MDMA-ի (party drug, ecstasy) դեղաչափերի ընդունում: Կազմակերպիչները նշում են, որ վճարը նաև կից է տրամադրում կացարան և աջակցական ծառայությունների փաթեթ: Հոգեկան առողջության ոլորտում հետազոտությունները ցույց են տալիս հոգեմետ դեղերի արդյունավետությունը, սակայն վտանգներ կան դրանց վերահսկված, կլինիկական միջավայրից դուրս օգտագործման դեպքում: Մեգան Հարադին՝ ինքնահռչակ «բժշկուհի», ով ղեկավարում է Դոդսի փորձը, նախօրոք ընդունում է փոքր դեղաչափեր՝ հավասար «հաճախականության» մեջ մտնելու համար՝ ըստ նրա՝ բուժվող անձի հետ: «Շամանական լեզվով սա նշանակում է ունենալ ոտք յուրաքանչյուր աշխարհում», – ասում է նա: Մեգանն ընդունում է, որ դեղերի օգտագործումը ոչ օրինական է, սակայն համարում է այն «խոստացված քաղաքացիական անլուծելիություն»: Հոգեկան առողջության խնդիրների նկատմամբ հանրային հետաքրքրությունը մեծացել է, ինչն առնչվում է դեպրեսիայի, անհանգստության և PTSD-ի բուժմանը: Համաշխարհային ստուդիաները ցույց են տալիս, որ յուրաքանչյուր երկրորդ մարդը կյանքում կարող է բախվել հոգեկան առողջության խանգարման հետ, իսկ դրա բուժումը դարձել է մի քանի միլիարդ
դոլար արժողությամբ արդյունաբերություն: Փորձը սկսելուց առաջ, Դոդսին Մեգան Հարադին հանգստացնում է՝ ասելով, որ ցանկացած պահի կարող է դադարեցնել գործընթացը: «Եթե ինչ-որ բան անհարմար է, զգացմունքային ռեակցիա է առաջացնում… ասեք՝ «Լավ, դադարեցրեք»: Դոդսը պառկած է կաբինայի հատակին, աչքերը փակված են դիմակի տակ: Դեղերի ազդեցությամբ նա անցնում է հանգստության և հանկարծակի շարժումների միջով: Մեգանն ու նրա գործընկեր Քեյթ Ֆերգյուսոնը շրջում են սենյակում, այրում են հաբեր, թրթռում շամանական զանգեր ու կատարում «smudging» մաքրման արարողություն՝ բուրավետ ծխով և թևով մարմինը օդափոխելով: Չնայած դրան, հոգեբուժական ոլորտի մասնագետները զգուշացնում են այս չհսկվող արդյունաբերության վտանգների մասին: «Համաձայնություն տալու համար մարդը պետք է իրատեսական վիճակում լինի, իսկ հոգեմետ դեղերի ազդեցության տակ նա չի վերահսկում իր իրականությունը», – ասում է Հարավային Աֆրիկայի հոգեբուժների միության նախագահ Մարսել Ստաստնին: Հոգեմետների օգտագործումն օրինական չէ շատ երկրներում, սակայն Հարավային Աֆրիկայում ծառայությունների առցանց գովազդը շարունակվում է: Որոշ դեպքերում դա հանգեցրել է անդառնալի հետևանքների՝ ներառյալ մահվան դեպքեր: Դոդսի «ճանապարհորդության» ավարտին նա դեռ չի զգում, որ բուժվել է, բայց վստահ է, որ շարժվում է այդ ուղղությամբ: «Ես ցանկանում էի ավելի շատ ինքնագիտակցություն ձեռք բերել և հասկանալ ինձ», – ասում է նա: «Անձնապես զգում եմ, որ գործընթացը բացում է մի բաներ, և հավանաբար կանցնեմ ևս մեկ փորձ»: Այս պատմությունը բացահայտում է Հարավային Աֆրիկայում հոգեմետ դեղերի ոչ պաշտոնական օգտագործման աշխարհը, որտեղ գործողներն ու օգտվողներն առնչվում են ինչպես բուժման, այնպես էլ վտանգի հետ:
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
