Սիրիան առանց Ասադների ծանր ու ճնշող բեռի՝ թեթևացել է, բայց նոր խնդիրներ են ծառացել
Սիրիան առանց Ասադների ծանր ու ճնշող բեռի՝ թեթևացել է, բայց նոր խնդիրներ են ծառացել Մեկ տարի առաջ այն պատերազմը, որն, ինչպես թվում էր, Բաշար ալ-Ասադը վերջնականապես շահել էր, գլխիվայր շրջվեց։ Իդլիբ նահանգից՝ Թուրքիայի սահմանին, դուրս եկած ապստամբ ուժերը կայծակնային արագությամբ հասան Դամասկոս։ Գործողությունը ղեկավարում էր Աբու Մուհամմեդ ալ-Ջուլանին (իրական անունը՝ Ահմեդ ալ-Շարաա), որի ղեկավարած «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ» (HTS) խմբավորումը դարձավ նոր Սիրիայի հիմնական քաղաքական և ռազմական ուժը։ Այսօր Ջուլանին թողել է մարտական կեղծանունն ու քողարկված համազգեստը, դարձել է Սիրիայի անցումային նախագահ, իսկ Ասադը ոսկեզօծ աքսորում է՝ Մոսկվայում։ Սիրիան դեռ ավերակ է։ Վերջին տասը օրվա ընթացքում այցելած բոլոր քաղաքներում ու գյուղերում մարդիկ ապրում են պատերազմի կողմից ոչնչացված, կմախքի վերածված շենքերում։ Բայց չնայած բոլոր դժվարություններին՝ երկիրը շնչում է ավելի ազատ. Ասադների դաժան ու ճնշող բեռն այլևս չկա։ Ալ-Շարաան ավելի հեշտ է ընդունվել արտասահմանում, քան տանը։ Նա համոզել է Սաուդյան Արաբիային և Արևմուտքին, որ ինքը Սիրիայի կայուն ապագայի լավագույն հնարավորությունն է։ Անցած մայիսին Սաուդյան Արաբիայի թագաժառանգը կազմակերպել էր նրա կարճ կարճ հանդիպումը ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հետ։ Հետո Թրամփը Ջուլանիին անվանեց «երիտասարդ, գրավիչ ու կոշտ տղա»։ Սակայն տանը սիրիացիները շատ ավելի լավ գիտեն և՛ Ալ-Շարաայի թույլ կողմերը, և՛ երկրի առջևծած խնդիրները։ Նրա իշխանությունը չի տարածվում հյուսիս-արևելքում քուրդ վերահսկողության տակ գտնվող տարածքների և հարավում դրուզների վրա, որոնք Իսրայելի աջակցությամբ ձգտում են ինքնավարության։ Ափամերձ շրջանների ալավիները (Ասադների համայնքը) վախենում են մարտին տեղի ունեցած կոտորածների կրկնությունից։ Մեկ տարի առաջ Դամասկոսի նոր տերերը, ինչպես Սիրիայի մեծ մարտիկների մեծ մասը, սուննի իսլամիստներ էին։ Ալ-Շարաան երկար տարիներ կռվել էր Իրաքում «Ալ-Քաիդայի» կողմում, բանտ էր նստել ամերիկացիների մոտ, հետո դարձել էր «Իսլամական պետության» ավագ հրամանատարներից մեկը։ Հետագայում Իդլիբում իշխանություն ստեղծելիս նա խզել էր կապերը և՛ ԻՊ-ի, և՛ «Ալ-Քաիդայի» հետ՝ դառնալով ավելի պրագմատիկ։ Իդլիբ այցելածները վկայում են, որ նա այլևս ջիհադիստ չէ, այլ պետություն վարելու կարողություն ունեցող քաղաքական գործիչ՝ հաշվի առնելով Սիրիայի կրոնական ու ազգային բազմազանությունը։ 2024-ի դեկտեմբերի սկիզբը ոչ ոք չէր հավատա, որ HTS-ի հարձակումը այդքան արագ կընթանա։ Ալեպպոն գրավվեց ընդամենը երեք օրում՝ համեմատած 2012–2016 թթ. չորս տարվա արյունալի մարտերի հետ, որոնք ավարտվել էին Ասադի հաղթանակով՝ Պուտինի օդուժի շնորհիվ։ Տարեվերջին կառավարական զորքերը պարզապես «հալվեցին». ոչ հարկադիր զինվորները, ոչ էլ ռեժիմի նվիրյալները այլևս չէանկացան մեռնել կոռումպացված և դաժան վարչակարգի համար։ Ասադի փախուստից օրեր անց ես հարցազրույց վերցրի նոր ղեկավարից՝ Դամասկոսի նախագահական պալատում։ Ալ-Շարաան արդեն հագել էր կոստյում, փայլեցրած կոշիկներ և խոսում էր հանգիստ, պետական գործչի տոնով. «Երկիրը հյուծված է պատերազմից, մենք սպառնալիք չենք ո՛չ հարևանների, ո՛չ Արևմուտքի համար, կկառավարենք բոլոր սիրիացիների անունից»։ Այդ խոսքերը շատերին դուր եկան և՛ Սիրիայում, և՛ դրսում։ Իսրայելը մերժեց։ Ջիհադիստ ծայրահեղականները Ալ-Շարաային հայտարարեցին «դավաճան» և «հերետիկոս»։ Արտաքին քաղաքական առումով Ալ-Շարաայի հաջողությունները տպավորիչ են։ Իշխանության գալուց երկու շաբաթ անց ԱՄՆ-ն չեղարկեց նրա գլխին դրված 10 միլիոն դոլար պարգևը։ Պատժամիջոցները աստիճանաբար թուլանում են, «Ցեզար» ակտը կասեցվել է և կարող է ընդհանրապես չեղարկվել։ Նոյեմբերին Ալ-Շարաան դարձավ առաջին սիրիացի նախագահը, որն այցելեց Սպիտակ տուն։ Թրամփը նրան օծանելիք ցողեց և նվիրեց մի քանի շիշ կնոջ համար։ Բայց ներքին խնդիրները շատ են։ Նոյ
եմբերի 28-ին Բեյթ Ջին գյուղում իսրայելական հատուկջոկատը գիշերով ներխուժել էր՝ «սուննի ահաբեկիչներ ձերբակալելու» պատրվակով։ Գյուղացիները դիմադրել են, վիրավորել վեց զինվորի, ստիպել փախչել։ Իսրայելցիները սպանել են առնվազն 13 մարդ, այդ թվում՝ 17-ամյա Հիբա Աբու Դահերին։ Հայրը՝ Խալիլ Աբու Դահերը, պատմում էր. «Երկու ժամ պառկած էինք դստեր դիակի կողքին, մինչև փրկեցին»։ Մեկ տարի անց Ասադների բացակայությունը Սիրիան ավելի լավ տեղ է դարձրել։ Տնտեսությունը սկսել է շնչել, պատժամիջոցները թուլանում են, նավթի ու գազի ենթակառուցվածքները վերականգնվում են, օդանավակայանները մասնավորեցվում։ Բայց մարդկանց մեծ մասի կյանքը դեռ չի փոխվել։ Վերակառուցման պետական ֆոնդ չկա, ամեն ինչ անհատների ուսերին է։ Բեյթ Ջինում Հիբայի մայրը՝ Ում Մուհամմեդը, ամփոփեց այն, ինչ զգում են չափից շատ սիրիացիներ. «Ապագան դժվար է։ Ոչինչ չունենք, նույնիսկ դպրոց։ Երեխաներս ապրում են դժոխքում։ Անվտանգություն չկա։ Ինչպե՞ս ապրենք։ Ուզում ենք խաղաղություն և անվտանգություն»։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
