Ռատմագեդոն․ ինչու՞ են առնետները հեղեղում քաղաքները
Անցած տարի Ջոն Գլեդվինը, ով ապրում է Կրոյդոնում իր հինգ երեխաների հետ, առավոտյան բացեց խոհանոցի լվացարանի տակ դրված պահարանը և հայտնաբերեց, որ այնտեղ պահված հողի պարկը ճղճղվել է։ Մի քանի օր անց տհաճ հոտ զգաց․ խոնավ ու կծու, ինչպես իրենց շենքի ընդհանուր աղբամանների մոտ։ «Հասկացա՝ առնետներ են», — ասում է նա։ Սկզբում դրանք տեսնում էր միայն բիների մոտ, բայց շուտով հայտնվեցին նաև տանը։ «Լսում էի, ինչպես են վազում պահարաններում ու լոգարանի պատի ետևում։ Մի առավոտ էլ արթնացա՝ նրանց կռվի ճիչերից լցված տունը»։ Գլեդվինը արագ գործեց․ մենթոլի յուղ և թույն դրեց, և առնետները այլևս չվերադարձան։ Բայց փորձառությունը ցնցեց նրան․ «Վախենում էի երեխաների առողջության համար։ Բայց նաև ամաչում էի ասել, որ մեր տունը վարակված է առնետներով»։ Բրիտանիայում աշխատող «Cleankill» վնասատուների վերահսկման ընկերությունը վերջին երկու տարում առնետների դեպքերի 20%-ով աճ է գրանցել։ Նման պատկեր կա նաև ամբողջ երկրում․ Բրիտանական վնասատուների վերահսկման ասոցիացիայի տվյալներով՝ անդամ ընկերությունների ավելի քան կեսը վերջին հինգ տարում ստացել է ավելացած զանգեր առնետների վերաբերյալ։ Ճշգրիտ հաշվարկներ չկան․ ՄԹ-ում առնետների թիվը գնահատվում է 10-ից մինչև 120 միլիոն։ Միայն 2023-ից մինչև այս տարվա կեսը ավելի քան կես միլիոն վարակման դեպք է գրանցվել տեղական խորհուրդների կողմից։ Խնդիրը միայն ՄԹ-ին չի վերաբերում․ Վաշինգտոնում, Սան Ֆրանցիսկոյում, Նյու Յորքում, ինչպես նաև Ամստերդամում ու Տորոնտոյում նույնպես աճ է նկատվում։ Առնետները տարածում են վտանգավոր հիվանդություններ՝ լեպտոսպիրոզ (Վեյլի հիվանդություն), հանտավիրուս, կարող են վնասել գյուղմթերքներն ու սննդամթերքի պաշարները։ Իսկ նրանց արագ
վերարտադրությունը իրավիճակը ավելի է բարդացնում․ մեկ էգը կարող է տարեկան ունենալ մինչև 70 ձագ, որոնք ինը շաբաթում արդեն բազմանալու կարողություն ունեն։ Մասնագետները նշում են մի շարք պատճառներ․ արագ սննդի աճող սպառումը, աղբահանության պակաս հաճախականությունը, շինարարական աշխատանքները, որոնք խանգարում են կոյուղային համակարգին։ Բայց գիտնականները մատնանշում են նաև կլիմայական գործոնը․ վերջին հետազոտությունը ցույց է տվել, որ ջերմաստիճանի աճը ուղղակիորեն կապ ունի առնետների թվի ավելացման հետ։ Օրինակ՝ Վաշինգտոնում աճը գրեթե 400% է, Սան Ֆրանցիսկոյում՝ 300%, Տորոնտոյում՝ 180%, Նյու Յորքում՝ 160%։ Տաք ձմեռները նպաստում են նրանց գոյատևմանը և արագ բազմանալուն։ Քաղաքներում այս գործընթացը հատկապես արագ է՝ ասֆալտի ու շենքերի տաքացման պատճառով։ Թույնը միշտ չէ, որ արդյունավետ է․ առնետները «նեոֆոբիկ» են՝ զգուշանում են նոր բաներից, ուստի նախ փոքր քանակությամբ են փորձում։ Եթե դա հիվանդություն չի առաջացնում, միայն հետո են սկսում ուտել։ Բացի այդ, տարիների ընթացքում նրանք զարգացրել են որոշակի գենետիկ դիմադրություն թույնի նկատմամբ։ Այդ պատճառով գիտնականները դիտարկում են այլ տարբերակներ, օրինակ՝ բերանով ընդունվող հակաբեղմնավորիչներ։ Նյու Յորքում քաղաքապետը նույնիսկ «առնետների ցար» է նշանակել՝ Քեթլին Կորրադիին, ով նախաձեռնել է «առնետի ակադեմիա»՝ բնակիչներին սովորեցնելու, թե ինչպես կանխել տարածումը։ Քաղաքում պարտադիր է դարձել աղբը դնել ոչ թե պոլիէթիլենային պարկերի մեջ, այլ առնետադիմացկուն տարաների։ Մասնագետները վստահ են՝ առնետների դեմ պայքարը միայն թույնով հնարավոր չէ հաղթել։ «Եթե չսնուցենք նրանց, չենք էլ ստիպված լինի սպանել», — ասում է ամերիկացի գիտնական Բոբի Կորիգանը։ Այնուամենայնիվ, գերբնակեցված քաղաքներում ու արագ տաքացող կլիմայի պայմաններում մարտահրավերը դառնում է ավելի լուրջ։ Ինչպես նշում են հետազոտողները․ մենք երկար ժամանակ անտեսել ենք առնետներին, և հիմա ստիպված ենք վճարել դրա գինը։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
