Դալայ Լաման 90-ամյակի շեմին հնարավոր է բացահայտի իր հաջորդի հարցը
Տիբեթցի հարյուրավոր հետևորդներ հավաքվել են Հյուսիսային Հնդկաստանում՝ նշելու վտարանդի հոգևոր առաջնորդ Դալայ Լամայի 90-ամյակը։ Տոնակատարությունների ֆոնին աճում են սպասումները, որ նա կարող է հուշում տալ իր հնարավոր հաջորդի մասին։ Դալայ Լամայի գրասենյակը հայտնել է BBC-ին, որ չորեքշաբթի օրը նա հրապարակելու է տեսաուղերձ և գրավոր հայտարարություն, սակայն դեռ հստակ չէ, թե ինչ կասի։ Դալայ Լաման փախել է Տիբեթից 1959-ին՝ Չինաստանի դեմ ապստամբության ձախողումից հետո։ Նա հաստատվել է Հնդկաստանի Դհարմսալա քաղաքում՝ հիմնադրելով Տիբեթի կառավարության վտարանդի կառույցը և դարձել Պեկինի իշխանության դեմ հանդես եկող տիբեթցիների այլընտրանքային առաջնորդ։ Նրա 90-ամյակին նախորդելու է երեք օր տևող 15-րդ Տիբեթյան կրոնական համաժողովը, որը սկսվելու է չորեքշաբթի։ Տոնակատարությունները, սակայն, մեկնարկել են արդեն երկուշաբթի՝ ըստ տիբեթյան լուսնային օրացույցի նրա ծննդյան օրը։ Տոնական միջոցառումներին մասնակցելու են ավելի քան 7 հազար հյուրեր, այդ թվում՝ հնդիկ նախարարներ։ Երկուշաբթի հրապարակված լուսանկարներում Դալայ Լաման օրհնում է Հոլիվուդյան դերասան Ռիչարդ Գիրը՝ իր վաղեմի հետևորդը։ Ավելի վաղ Դալայ Լաման հայտնել էր, որ իր հաջորդի մասին որոշ մանրամասներ կհայտնի 90-ամյակի շրջանում։ Երկուշաբթի նա նշել է, որ «կձևավորվի որոշակի շրջանակ, որի ներքո կարելի է խոսել Դալայ Լամայի ինստիտուտի շարունակության մասին», սակայն հավելյալ մանրամասներ չի ներկայացրել։ Նախկինում Նոբելյան խաղաղության մրցանակակիր հոգևոր առաջնորդը կասկածի տակ է դրել 600-ամյա այս ինստիտուտի շարունակությունը՝ անգամ հայտարարելով, որ հաջորդը կարող է աղջիկ լինել կամ էլ ընդհանրապես հաջորդ չլինի։ Սակայն վերջին տարիներին նա նշել է, որ եթե տիբեթցի վտարանդիները լայն աջակցություն հայտնեն՝ ինչպիսին այսօր կա, ապա ինստիտուտը կշարունակվի, և իր գրասենյակը կընտրի հաջորդին։ Դալայ Լաման միշտ պնդել է, որ իր հաջորդը կծնվի Չինաստանի տարածքից դուրս՝ Պեկինի դժգոհության պատճառ դառնալով։ Չնայած Դալայ Լաման շարունակ պնդում է «միջին ուղու» գաղափարը՝ Տիբեթին իրական ինքնավարություն տալու միջոցով Չինաստանի կազմում, Պեկինը նրան ընկալում է որպես անջատողական։ Չինաստանի իշխանությունները պնդում են, թե իրենց ղեկավարության ներքո Տիբեթի կենսամակարդակը էապես բարձրացել է։ Տիբեթի վտարանդի խորհրդարանի պատգամավոր Յուդոն Աուկացանգը BBC-ին հայտնել է, որ այս շաբաթ «հստակ ընթացակարգի» հրապարակում չի ակնկալում։ «Բոլորը սպասում են, որ Սրբազան Նորինությունն ինչ-որ բան կբացահայտի վերածննդի մասին, սակայն չեմ կարծում, որ շատ հստակ ու կոնկրետ հայտարարություն կլինի», — ասել է նա։ Նրա խոսքով՝ ներկայիս Դալայ Լաման «տիբեթյան պայքարի միավորող և միացնող ուժ է», և որոշ տիբեթցիներ գտնում են, որ պետք է հնարավորինս շուտ ճանաչել հաջորդին՝ որպեսզի կանխեն համայնքի և շարժման վրա հնարավոր բացասական ազդեցությունները։ «Դալայ Լամայի ինստիտուտը շատ կարևոր է տիբեթյան պայքարի համար։ Այն նաև մեր ինքնության խորհրդանիշն է և հոգևոր ապաստանի աղբյուր։ Այդ ժառանգությունը պետք է շարունակվի։ Այո, որոշակի վակուում կլինի, բայց մենք պարտավոր ենք առաջ շարժվել», — ասել է Աուկացանգը։ «Լրացնելու ենք շատ մեծ կոշիկներ, բայց պետք է դա անենք։ Հավանաբար մեկ մարդը չի բավականացնի, շատերն են այդ պատասխանատվությունը կիսելու»։ Մասնագետները, սակայն, զգուշացնում են, որ եթե Դալայ Լաման հայտարարի իր հաջորդի մասին, ապա Չինաստանը հավանաբար կնշանակի նաև իր տարբերակը։ «Չինաստանը պնդում է, որ միայն Պեկինում գտնվող Չինաստանի կոմունիստական կուսակցությունն ունի Դալայ Լամայի վերածնունդը գտնելու լիազորություն», — BBC-ին ասել է Լոնդոնի Վեսթմինսթերյան համալսարանի պրոֆեսոր Դիբյեշ Անանդը։ Նրա խոսքով՝ որոշ ամիսներ կամ տարիներ անց Չինաստանը կփորձի իր protegé-ների միջոցով հայտնաբերել մի փոքրիկ տղայի՝ որպես հաջորդ Դալայ Լամա և պարտադրել դա։ «Իհարկե, տիբեթցիների մեծամասնությունը դա չի ընդունի, ինչպես նաև աշխարհի մեծ մասը։ Բայց չմոռանանք, որ Չինաստանը հսկայական ռեսուրսներ ունի, և նրանք կփորձեն պարտադրել իրենց որոշումը»։ Աուկացանգն ընդգծել է, որ «Չինաստանը, բոլոր տարիների փորձերից հետո, ի վիճակի չի եղել վերահսկելու Տիբեթի բնակիչների սրտերն ու մտքերը»։ Նրա կարծիքով՝ Չինաստանի նշանակած Դալայ Լաման «չի ճանաչվի ոչ միայն տիբեթցիների, այլ նաև աշխարհի կողմից, քանի որ Չինաստանը օրինականություն չունի այդ իրավունքը ստանձնելու»։ «Այո, մենք մտահոգված ենք, բայց գիտենք, որ անկախ մեր վերաբերմունքից՝ Չինաստանը կներկայացնի իր Դալայ Լամային։ Մենք պարզապես նրան կանվանենք Չինաստանից ճանաչված Դալայ Լամա։ Բայց ես չեմ մտահոգվում, որ նա հեղինակություն կունենա տիբեթյան կամ բուդդայական աշխարհում», — նշել է նա։ Տիբեթյան բուդդայականության մեջ ընդունված է, որ ավագ հոգևոր առաջնորդները վերածնվում են, և նոր Դալայ Լաման ընտրվում է, եթե համապատասխան պա
շտոնյաները համոզված են, որ տվյալ անձը կրում է նախորդի հոգին։ Ներկայիս՝ 14-րդ Դալայ Լաման ծնվել է 1935-ի հուլիսի 6-ին՝ Տիբեթի գյուղում, գյուղացու ընտանիքում։ Նրան Լհամո Դոնդուբ էին կոչում։ Երբ նա երկու տարեկան էր, բուդդայական պաշտոնյաների խումբը նրան ճանաչեց որպես նախորդ 13 Դալայ Լամաների վերածնունդ։ Պաշտոնական կենսագրության համաձայն՝ որոշիչ պահը եղավ այն, երբ տղային ցույց տվեցին մի շարք իրեր, որոնք պատկանել էին նախորդ Դալայ Լամային, և նա ճիշտ նույնականացրեց դրանք՝ ասելով՝ «սա իմն է, իմն է»։ Նրան գահադրեցին դեռ չլրացած չորս տարեկանում։ Ուսում է ստացել տիբեթյան վանքում և ունի բուդդայական փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ Սակայն 1950-ին, երբ նա 15 տարեկան էր, Չինաստանի նորաստեղծ կոմունիստական ռեժիմի զորքերը ներխուժեցին Տիբեթ։ Մեկ տարի անց ստորագրվեց 17 կետից բաղկացած համաձայնագիր, որով Տիբեթը միացվեց Չինաստանին։ 1959-ի տիբեթյան ապստամբությունը, որը նպատակ ուներ վերջ տալ չինական կառավարմանը, ճնշվեց՝ բազմաթիվ զոհերով։ Դալայ Լաման ոտքով փախավ Հնդկաստան՝ 10 հազար հետևորդների ուղեկցությամբ և հաստատվեց Դհարմսալայում՝ այնտեղից ղեկավարելով վտարանդի կառավարությունը։ 2011-ին նա հրաժարվեց քաղաքական ղեկավարի դերից, սակայն շարունակում է մնալ տիբեթյան բուդդիզմի գլխավոր հոգևոր առաջնորդը։ Նրանցից ոմանք, ովքեր նրա հետ փախել են, դեռևս հույս ունեն վերադառնալ Տիբեթ։ «Հավատում եմ, որ կվերադառնամ Տիբեթ։ Եթե ոչ ես, ապա իմ սերունդները հաստատ կվերադառնան», — ասել է 84-ամյա Լոբսանգ Չոդոնը, ով մասնակցել է երկուշաբթի օրը կայացած միջոցառմանը։ Չոդոնի դուստրը և թոռները ծնվել և մեծացել են Հնդկաստանում։ Սակայն նրա 15-ամյա թոռը՝ Նգավանգ Լունդուպը, խոր կապ է զգում իր նախնիների հայրենիքի հետ։ Նա մանկուց լսել է պատմություններ Տիբեթի մասին և ասում է, որ կցանկանար այցելել, անգամ եթե այն դեռ գտնվում է Չինաստանի վերահսկողության տակ։ «Բայց եթե Տիբեթը ազատ լիներ չինական ներխուժումից, ես անչափ ուրախ կլինեի վերադառնալ այնտեղ», — ասել է նա։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
