Կատուները մեզ ընտելացան շատ ավելի ուշ, քան կարծում էիր
Կատուները մեզ ընտելացան շատ ավելի ուշ, քան կարծում էիր Իրենց իսկական կատվային ոճով՝ կատուները երկար են մտածել, թե երբ և որտեղ ընկերանան մարդու հետ: Վերջին գիտական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ վայրի որսորդից շքեղ տնային կենդանու վերածվելը տեղի է ունեցել շատ ավելի վաղեմի ժամանակներում, քան նախկինում կարծում էինք՝ և ոչ թե Մերձավոր Արևելքում, այլ Հյուսիսային Աֆրիկայում: Հնագիտական պեղավայրերում հայտնաբերված ոսկրերի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ կատուների սերտ հարաբերությունները մարդկանց հետ սկսվել են ընդամենը մի քանի հազար տարի առաջ: «Նրանք ամենուրեք են, նրանց մասին հեռուստահաղորդումներ են նկարահանում, նրանք տիրում են ինտերնետին», – ասում է Օքսֆորդի համալսարանի պրոֆեսոր Գրեգեր Լարսոնը: «Բայց մեր ներկայիս հարաբերությունները կատուների հետ սկսվել են մոտ 3500-4000 տարի առաջ, ոչ թե 10 000 տարի առաջ»: Բոլոր ժամանակակից կատուները ծագում են մեկ տեսակից՝ աֆրիկյան վայրի կատվից: Ինչպես, որտեղ և երբ են նրանք կորցրել իրենց վայրի բնույթը և դարձել մարդու ընկեր, երկար ժամանակ գիտնականներին տարակուսել է: Ամեն ինչ պարզելու համար հետազոտողները վերլուծել են Եվրոպայից, Հյուսիսային Աֆրիկայից և Անատոլիայից հայտնաբերված կատվի ոսկրերի ԴՆԹ-ն, որոշել են դրանց տարիքը և համեմատել ժամանակակից կատուների գենետիկական ֆոնդի հետ: Արդյունքները ցույց են տալիս, որ կատուների ընտելացումը չի սկսվել գյուղատնտեսության արշալույսին՝ Մերձավոր Արևելքում: Այն տեղի է ունեցել մի քանի հազարամյակ անց՝ Հյուսիսային Աֆրիկայում, ամենայն հավանականությամբ՝ Հին Եգիպտոսում: «Դա տեղի չի ունեցել այնտեղ, որտեղ մարդիկ առաջին անգամ նստակյաց կյանք են վարել, այլ շատ ավելի շուտ եգիպտական երևույթ է», – նշում է պրոֆեսոր Լարսոնը: Սա լիովին համապատասխանում է այն փաստին, որ ֆարաոների երկիրը կատուներին սրբազան էր համարում. նրանց պատկերել են արվեստի գործերում և մումիֆիկացրել: Երբ կատուները կապվեցին մարդկանց հետ, նրանց սկսեցին տեղափոխել աշխարհով մեկ՝ որպես նավային կատու և կրծողների որսորդ: Եվրոպա կատուները հասել են մոտ 2000 տարի առաջ՝ շատ ավելի ուշ, քան կարծում էին: Հռոմեացիների հետ նրանք տարածվել են Եվրոպայում և Բրիտանիայում, իսկ հետո՝ Մետաքսի ճանապարհով հասել Չինաստան: Այսօր կատուներն ապրում են աշխարհի բոլոր մասերում՝ բացի Անտարկտիդայից: Հետազոտությունը նաև անակնկալ է մատուցել. Չինաստանում, դեռ տնային կատուների հայտնվելուց շատ առաջ, մարդկանց հետ երկար ժամանակ ապրել
են վայրի ընձառյուծակատուներ՝ փոքրիկ վայրի կատուներ ընձգտային բծերով: Նրանք մարդկային բնակավայրերում ապրել են մոտ 3500 տարի: «Դա «կոմենսալ» հարաբերություն էր. երկու տեսակներն ապրում էին կողք կողքի՝ առանց միմյանց վնասելու», – բացատրում է Պեկինի համալսարանի պրոֆեսոր Շու-Ցզին Լուոն: «Ընձառյուծակատուները օգուտ էին քաղում մարդկանց մոտ ապրելուց, իսկ մարդիկ կա՛մ անտարբեր էին, կա՛մ նույնիսկ ողջունում էին նրանց՝ որպես բնական կրծողակերներ»: Ընձառյուծակատուները այդպես էլ չընտելացան և մինչ օրս վայրի են մնացել Ասիայում: Հետաքրքրական է, որ հենց նրանց հետ խաչասերումով են 1980-ականներին ստեղծվել բենգալյան կատուները՝ որպես նոր ցեղատեսակ: Հետազոտությունը հրապարակվել է Science և Cell Genomics ամսագրերում:
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
