Արձակուրդի մասին պատկերացումները փոխվում են՝ կլիմայական փոփոխությունների պատճառով
2023-ի ամռանը Քեյթի Փիրսֆիլդ-Հոլմսը Սուֆոլք քաղաքից ամուսնու և երկու երեխաների հետ մեկնել էր հունական Ռոդոս կղզի՝ 10 օր արձակուրդի։ Նրանք հյուրանոցում ամրագրել էին օդորակիչով համար՝ նախատեսելով հանգստանալ լողավազանում և շրջել կղզում։ Սակայն անտանելի շոգը խանգարեց պլաններին։ «Նույնիսկ նախաճաշից հետո հինգ րոպե քայլելն անհնար էր», հիշում է նա։ Այնուհետև սկսվեցին հրդեհները, որոնք տարածվեցին ողջ կղզով։ «Հրդեհների պատճառով շոգը 40°C-ից ավելի էր թվում», ասում է Քեյթին։ 2023-ի հուլիսին Ռոդոսում ավելի քան 19,000 մարդ տարհանվել էր։ ԶԼՄ-ները տարածել էին զբոսաշրջիկների փախուստի կադրերը, իսկ նորապսակ զույգը Գլազգոյից այդ փորձառությունը համեմատել էր աղետային ֆիլմի հետ։ Քեյթիի ընտանիքին ևս խորհուրդ էր տրվել լքել վիլլան, բայց նրանք մնացել էին՝ համոզված, որ դա ավելի ապահով կլինի։ Այս դեպքը փոխել է ընտանիքի արձակուրդների նախասիրությունները։ 2023-ի ջերմային ալիքները տարածվել էին Եվրոպայի մեծ մասով, հատկապես Միջերկրածովյան երկրների՝ Հունաստանի, Իտալիայի, Իսպանիայի, Թուրքիայի և Կիպրոսի վրա։ Որոշ վայրերում ջերմաստիճանը հասել էր 45°C-ի։ Բարսելոնայի Համաշխարհային առողջապահության ինստիտուտի տվյալներով՝ Եվրոպայում 2023-ին շոգին վերագրվող մահերի թիվը գերազանցել էր 47,000-ը, իսկ 2022-ին՝ 68,000-ը։ Թեև 2024-ը նման ծայրահեղություններով չէր առանձնանում, գիտնականները պնդում են, որ մարդու կողմից առաջացած կլիմայական փոփոխությունները շարունակելու են ավելի հաճախակի և ուժգին շոգեր բերել։ Եվրոպացիների 81%-ը, ըստ Եվրոպական ճանապարհորդությունների հանձնաժողովի ապրիլյան զեկույցի, արձակուրդային պլաններն արդեն հարմարեցրել է կլիմայական փոփոխություններին՝ այդ թվում ընտրելով ավելի զով շրջաններ։ Քեյթիի ընտանիքն այժմ Հունաստան է գնում միայն մայիսին կամ հոկտեմբերին։ Ամռանը, սակայն, ընտրում են այլ վայրեր, որտեղ այնքան էլ շոգ չէ, ու կազմակերպում են քայլարշավներ և այլ ակտիվություններ։ BBC-ի «The Travel Show»-ի լրագրող Սայմոն Քալդերի խոսքով՝ ընտանիքների մի մասը արդեն հիմնական արձակուրդը տեղափոխում է Զատիկի շրջանը՝ խուսափելով ամառվա շոգից։ Վագենինգենի համալսարանի պրոֆեսոր Բաս Ամելունգը նշում է, որ Եվրոպայի որոշ հատվածներ ապագայում կարող են դառնալ չափազանց շոգ՝ զբոսաշրջության համար։ Ըստ նրա՝ Իսպանիան, Ֆրանսիան, Իտալիան, Հունաստանը և Թուրքիան կարող են կորցնել ավանդական «արև և լողափ» տուրիստների մի մասը։ Եվ նույնիսկ եթե շոգը շուտով չբարձրանա, հասարակական ընկալումը կարող է այդպիսին մնալ։ Դա անհանգստացնող է հատկապես Միջերկրածովյան տուրիստական հանգստավայրերի համար, որոնք մեծապես կախված են ամառային զբոսաշրջությունից։ Եթե բարձր սեզոնը վերասահմանվի, ի՞նչ կփոխվի ավանդական ծովափնյա արձակուրդի պատկերացման մեջ։ Բացի շոգերից, կլիմայական փոփոխությունները սպառնում են զբոսաշրջությանը նաև այլ կերպ։ Մինչև 2100-ը ծովի մակարդակը կարող է բարձրանալ մոտ 0.8-0.9 մետրով՝ վտանգելով հատկապես Կարիբյան և Խաղաղօվկիանոսյան կղզիները, որոնք ցածրադիր են ու զգայուն են փոթորիկների նկատմամբ։ Եվրոպան, սակայն, շարունակում է մնալ բրիտանացիների նախընտրելի ուղղությունը՝ միաժամանակ լինելով մոլորակի ամենաշուտ տաքացող մայրցամաքը։ Ուսումնասիրությունները կանխատեսում են, որ մինչև 2050 թվականը Միջերկրածովյան ավազանի ավազոտ լողափերի մոտ 20%-ը կարող է ենթարկվել լուրջ կորուստի։ Հատկապես վտանգված են Հարավային Իտալիան և Իբերիական թերակղզին։ 2023-ին Հունաստանի վարչապետ Կիրիակոս Միցոտակիսը հայտարարել էր. «Մենք արդեն զգում ենք կլիմայական ճգնաժամի հետևանքները, և, ըստ ամենայնի, իրավիճակն ավելի է բարդանալու՝ բարձր ջերմաստիճաններով, երաշտներով ու ուժգին քամիներով»։ Դեռևս 2024-ին Միջերկրածովյան երկրներ մեկնողների թիվը նվազել է 8%-ով։ Մյուս կողմից, զբոսաշրջությունը սկսել է աճել ոչ ավանդական ամիսներին․ Հունաստանում գարնանային այցելությունները 2024-ին աճել են 20%-ով, իսկ Իսպանիայում 2025-ի հունվար-փետրվար ամիսներին տուրիստների քանակը գերազանցել է 10 միլիոնը՝ 20%-ով ավելի, քան 2019-ին։ Եվրոպական ճանապարհորդությունների հանձնաժողովի ներկայացուցիչ Թեոդորա Մարինսկան նշում է, որ այս աճը հիմնականում արձանագրվու
մ է ցածր սեզոնին, երբ զբոսաշրջային վայրերը սովորաբար մարդաշատ չեն լինում։ Դա տնտեսապես ձեռնտու է՝ օգնում է պահպանել տարվա ընթացքում կայուն աշխատանք և շահութաբերություն։ Օրինակ՝ Գերմանիայի Սպեսսարտ լեռնային շրջանը զարգացնում է տարվա բոլոր եղանակներին հարմար երթուղիներ և առողջարանային ծառայություններ։ Միջերկրածովյան հայտնի ուղղություններն էլ սկսում են հարմարվել՝ ավելացնելով գիշերային շուկաներ ու փակ տարածքներում միջոցառումներ։ Իտալական Գրադո քաղաքում զբոսաշրջային շրջայցերը սկսվում են երեկոյան 10-ին։ Սակայն որոշ երկրներում փոփոխությունները բերում են նաև լրացուցիչ ծախսերի։ 2024-ին Հունաստանը հին զբոսաշրջային հարկը փոխարինել է «կլիմայական ճգնաժամի դիմադրության հարկով», որի շրջանակում ապրիլից հոկտեմբեր հանգստացողներից գանձվում է մինչև 88 ֆունտ ստեռլինգ հավելյալ գումար՝ մեկ սենյակի համար։ Այս ամենը հանգեցնում է արձակուրդային վարքագծի փոփոխության։ Մեծ Բրիտանիայում «տնային արձակուրդները» դառնում են ավելի տարածված․ 2024-ի հարցումների համաձայն՝ բրիտանացիների ավելի քան կեսը նախընտրում է հանգստանալ երկրի ներսում։ 28%-ը նշում է, որ Միացյալ Թագավորությունում շոգ եղանակը խրախուսում է ներքին զբոսաշրջությունը։ Սակայն փորձագետ Սայմոն Քալդերը զգուշացնում է՝ եթե տանը հանգստանալ ցանկացողների թիվը աճի, ապա ներքին զբոսաշրջությունը կարող է թանկանալ։ Դեռևս, իհարկե, կան մատչելի առաջարկներ։ Նկատվում է նաև հետաքրքրության աճ Հյուսիսային Եվրոպայի ոչ ավանդական ուղղությունների նկատմամբ․ Իսլանդիա, Նորվեգիա և Ֆինլանդիա ճանապարհորդությունների թիվը կտրուկ աճել է։ Սկանդինավյան երկրներն ավելի գրավիչ են դարձել՝ նաև սոցցանցերի ազդեցությամբ։ Միաժամանակ այլընտրանքային լողափային ուղղությունները՝ Ալբանիան, Չեռնոգորիան և Բուլղարիան, նույնպես զարգանում են ավելի արագ, քան ավանդական տուրիստական երկրները։ «Լողափային հանգիստը դեռ ամենահայտնի տարբերակն է», ասում է Մարինսկան։ «Բայց մարդիկ փոխում են իրենց ընտրած ուղղությունները»։ Չնայած կանխատեսումներին՝ մեծածավալ փոփոխություններ դեռ չեն արձանագրվում։ Շատերը՝ հատկապես երեխաներ ունեցող ընտանիքները, սահմանափակ հնարավորություններ ունեն արձակուրդային ժամանակը փոխելու։ Իսկ նույնիսկ նրանք, ովքեր բախվել են ծայրահեղ իրավիճակների՝ ինչպես Դանիել Ռոլֆն ու նրա կինը Ռոդոսում 2023-ի հրդեհների ժամանակ, պատրաստ են կրկին մեկնել արևոտ վայրեր։ «Մենք չենք փոխում մեր պլանները, բայց այժմ ուշադրություն ենք դարձնում՝ որքան հավանական են հրդեհները տվյալ վայրում», ասում է նա։ Սակայն պրոֆեսոր Ամելունգը զգուշացնում է՝ եթե առաջիկա 5 ամառներից 3-ը կամ 4-ը կրկին լինեն շատ շոգ և հրդեհաշատ, հասարակական ընկալումն իսկապես կարող է կտրուկ փոխվել։ «Միջերկրածովյան կլիման» կարող է այլևս չընկալվել որպես իդեալական՝ դառնալով «անհանդուրժելի շոգ» արձակուրդների համար։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
