Գրենլանդիան քվեարկության է գնում. Թրամփի աչքը տարածքի վրա է
Գրենլանդիայի բնակիչները երեքշաբթի մասնակցում են ընտրություններին, որոնք նախկինում քիչ ուշադրություն էին գրավում, բայց այս անգամ կարող են որոշիչ լինել Արկտիկայի այս տարածքի ապագայի համար։ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի կրկնվող հետաքրքրությունը Գրենլանդիան գնելու հարցում նոր լույս է սփռել այս թեմայի վրա՝ վերակենդանացնելով Կոպենհագենի հետ կապերի շուրջ երկարամյա բանավեճը։ «Գրենլանդիան երբեք այսքան ուշադրության կենտրոնում չի եղել»,- ասում է Դանիա-գրենլանդական քաղաքական վերլուծաբան Նաույա Բիանկոն։ Գրենլանդիան շուրջ 300 տարի գտնվել է Դանիայի վերահսկողության տակ, բայց ունի ներքին ինքնավարություն։ Արտաքին քաղաքականության և պաշտպանության հարցերը որոշվում են Կոպենհագենում։ Ներկայումս քվեաթերթիկում ընդգրկված վեց կուսակցություններից հինգը պաշտպանում են անկախությունը, սակայն տարբեր դիրքորոշումներ ունեն դրա իրականացման արագության վերաբերյալ։ «Թրամփի հայտարարությունները այս բանավեճը «ստերոիդների» վրա են դրել»,- նշում է Sermitsiaq թերթի խմբագիր Մասաանա Էգեդեն։ Գրենլանդիայի ռազմավարական դիրքը և չօգտագործված հանքային պաշարները գրավել են ԱՄՆ նախագահի ուշադրությունը։ Նա դեռ 2019-ին էր բարձրաձայնել տարածքը գնելու գաղափարը, իսկ այս տարի՝ երկրորդ պաշտոնավարման մեկնարկից հետո, կրկին ընդգծել է այդ մտադրությունը։ Սակայն Գրենլանդիայի և Դանիայի ղեկավարները մերժել են Թրամփի առաջարկները։ Անցյալ շաբաթ ԱՄՆ Կոնգրեսում ելույթի ժամանակ Թրամփը կրկին ընդգծեց իր դիրքորոշումը. «Մենք Գրենլանդիան պետք է ունենանք ազգային անվտանգության համար։ Ինչ-որ կերպ այն մերն է լինելու»,- ասել է նա՝ արժանանալով որոշ քաղաքական գործիչների, այդ թվում՝ փոխնախագահ ՋեյԴի Վենսի ծափահարություններին։ Նուուկում նրա խոսքերը դժգոհություն են առաջացրել։ «Մենք հարգանքի ենք արժանի, և ես չեմ կարծում, որ ԱՄՆ նախագահը դա ապահովել է»,- ասել է Գրենլանդիայի վարչապետ Մուտե Էգեդեն։ Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ հետաքրքրությունը խթանել է անկախության շուրջ բանավեճը։ Շատերի համար հարցն այն չէ՝ արդյոք Գրենլանդիան պետք է անկախանա, այլ՝ երբ։ Անկախության ձգտումը նոր երևույթ չէ. այն քննարկվում է արդեն տասնամյակներ։ Բացի այդ, վերջին շրջանում ի հայտ եկած բացահայտումները՝ կապված դանիացիների կողմից ինուիտների հանդեպ անցյալի վատ վերաբերմունքի հետ, ուժեղացրել են հակադանիական տրամադրությունները։ Վարչապետ Էգեդեն հայտարարեց, որ տարածքը պետք է «ազատվի գաղութատիրության շղթաներից»։ Սակայն առաջին անգամ այս հարցը դարձել է ընտրությունների գլխավոր թեման։ Վարչապետի կուսակցությունը՝ «Ինուիտ Աթակատիգիիթ»-ը (IA), պաշտպանում է անկախության աստիճանական գործընթացը։ «Քաղաքացիները պետք է իրենց ապահով զգան»,- ասել է Էգեդեն։ Արկտիկայի հարցերով փորձագետ Մարտին Բրեումի խոսքով՝ Թրամփի մարտահրավերին Էգեդեի արձագանքը և Դանիայի նկատմամբ նրա քննադատությունը «նրան մեծ թվով ձայներ են ապահովելու»։ Միևնույն ժամանակ, ավելի փոքր կուսակցությունները կարող են մեծ ազդեցություն ունենալ։ Ընդդիմադիր «Նալերաք»-ը կողմ է անհապաղ բաժանմանը Դանիայից և ԱՄՆ-ի հետ ռազմական համագործակցության ընդլայնմանը։ Կուսակցության ղեկավար Պելե Բրոբերգը հայտարարել է, որ Գրենլանդիան երեք տարում կարող է դ
ուրս գալ Դանիայի թագավորությունից։ Ի հակադրություն, կենտրոնամետ աջակողմյան «Դեմոկրատիտ»-ը կարծում է, որ անկախության համար դեռ վաղ է։ «Տնտեսությունն այժմ պետք է շատ ավելի ուժեղ լինի, քան այսօր է»,- ասել է կուսակցության ներկայացուցիչ Յուստուս Հանսենը։ Գրենլանդիայի տնտեսության հիմնական շարժիչ ուժը ձկնորսությունն է, իսկ պետական բյուջեն մասամբ կախված է Դանիայից ստացվող տարեկան ֆինանսավորումից։ Թրամփի և անկախության մասին քննարկումները երկրորդ պլան են մղել այլ կարևոր խնդիրներ, ինչպիսիք են առողջապահությունը, տարեցների խնամքն ու սոցիալական հարցերը։ Վերջին հարցումների համաձայն՝ գրենլանդացիների մոտ 80%-ը կողմ է ապագա անկախությանը։ Միևնույն ժամանակ, բնակչության կեսն անհանգստացած է, որ անկախությունը կարող է բերել կենսամակարդակի անկման։ Մեկ այլ հարցում ցույց է տվել, որ 85%-ը չի ցանկանում դառնալ ԱՄՆ-ի մաս, իսկ գրեթե կեսն իրապես սպառնալիք է համարում Թրամփի հետաքրքրությունը։ Որոշ փորձագետներ նշում են, որ հիմնական մտավախությունն այն է, թե որքան ժամանակ Գրենլանդիան կկարողանա պահպանել անկախությունը և արդյոք մի ուրիշ երկիր չի փորձի վերահսկողություն սահմանել։ Չնայած 2009-ի Ինքնավարության ակտով Գրենլանդիան ունի ինքնորոշման իրավունք, անկախության հասնելու համար դեռ պետք է անցնի մի շարք գործընթացներ, այդ թվում՝ հանրաքվե։ «Իրավաբանորեն դա կարող է տևել մոտ 10-15 տարի»,- ասում է վետերան քաղաքական գործիչ Կայ Կլայսթը։ Անկախ ընտրությունների արդյունքներից, փորձագետները կարծում են, որ մինչ Թրամփի պաշտոնավարման ավարտը 2028-ին Գրենլանդիան անկախանալ չի կարողանա։ Ընտրությունների արդյունքները հայտնի կդառնան չորեքշաբթի վաղ առավոտյան։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
