Արթնանալ և Բենքսի գտնել պատիդ վրա. ինչպես տարբեր կերպ փոխվեց երկու տանտերերի ճակատագիրը
Սեմը անկողնում էր՝ երբ վարձակալը, ում նա տուն էր հանձնել Մարգեյթում, ուղարկեց մի լուսանկար՝ պատին հայտնված գրաֆիտիի մասին։ Զարմանալի էր, բայց այն հիշեցնում էր Բենքսիի աշխատանք։ Եվ պարզվեց՝ դա իսկապես վերջին տարիների նրա ամենաբացառիկ գործերից մեկն է՝ «Սիրո օրվա մաշարա»-ն, որը բացահայտվեց 2023-ի Սուրբ Վալենտինի օրը։ Ստեղծագործությունը տեսնելուն պես Սեմը սկսեց փնտրել՝ «Ի՞նչ անել, եթե արթնանաս ու պատիդ վրա Բենքսի լինի»։ «Google-ը ոչինչ չասաց, ու ես մտածեցի՝ պետք է կապվեմ քաղաքապետարանի հետ, գտնեմ պատկերասրահ, որ խորհուրդ տա»,- պատմում է նա։ Սեմը զանգեց Red Eight պատկերասրահի Ջուլիան Ուշերին, որի թիմը լավ գիտեր՝ նոր Բենքսիները կարող են արագ ոչնչացվել՝ թե՛ կոմունալ ծառայությունների, թե՛ եղանակի, թե՛ այլ գրաֆիթիստների կամ արվեստի գործակալների կողմից։ «Մենք պետք է անմիջապես ծածկեինք աշխատանքը»,- ասում է Ջուլիան։ Բայց մեկ այլ պատճառ էլ կար՝ եթե Բենքսին քո պատն է ընտրում, մեծ գումար կարող է խաղի մեջ մտնել։ BBC Radio 4-ի իմ փոդքասթի՝ The Banksy Story-ի երկրորդ եթերաշրջանի ընթացքում հետևել եմ երկու տանտերերի պատմությանը, ովքեր մի օր արթնանում են ու տեսնում՝ Բենքսիի աշխատանք կա իրենց պատին։ Այդ պատմությունները ցույց են տալիս՝ ինչպես է մեկ գրաֆիտին կարող դառնում համայնքային իրադարձություն՝ տարակարծություններով, բախումներով ու գումարային մեծ խաղերով։ Սեմը դարձավ «Սիրո օրվա մաշարա»-ի հոգատար տերը։ Գործը անդրադառնում է ընտանեկան բռնության թեմային, որի դեպքերը հաճախ աճում են հենց Սուրբ Վալենտինի օրը։ Վառ 50-ականների հագուկապով մի տնային տնտեսուհի՝ սև աչքով, ոտնատակ է տվել ամուսնուն։ Իրական թավան՝ կարմիր բծերով, ընկած է ոտքերի տակ, իսկ տղամարդու նկարած ոտքերը դուրս են գալիս իրական սառնարանից, որը Բենքսին թողել էր պատի մոտ։ Կոտրված պլաստմասե աթոռը վկայում է տեղի ունեցած պայքարի մասին։ Աշխատանքի հայտնվելու հենց օրը քաղաքային ծառայողները տարան սառնարանը։ Այդ պահին սկսվեց իրական քաոս. մարդիկ սկսեցին իրենց հերթով հավաքել մնացորդները։ Լրատվամիջոցների պաշարում, անպատրաստ քաղաքապետարան և միլիոնավոր հետաքրքրվողներ ամբողջ աշխարհից՝ երևի հենց դա էլ էր Բենքսիի նպատակը։ Եվ այս անգամ նա նաև որոշել էր հումորով մոտենալ՝ թողնելով նկարիչ Փիթեր Բրաունին («Pete the Street»)՝ տեղում նկարելու ողջ աղմուկը։ «Բենքսին ուզում էր հարց տալ՝ արվեստը սա՞ է, թե՞ այն, ինչ տեղի է ունենում հետո»,- պատմում է Բրաունը։ Բրաունը հայտնվել էր տեսանյութում հենց այն պահին, երբ Բենքսիի թիմը վերջին հարդարանքն էր անում։ Տեսանյութում երևում է, որ թիմի անդամներից մեկը տեղացի երեխային թույլ է տալիս խաղալ իրենց դրոնով։ «Նրանք աշխատանք էին իրականացնում, բայց միևնույն ժամանակ ժամանակ էին գտնում՝ երեխային դրոնով թռիչք սովորեցնելու համար։ Շատ համեղ պահ էր»,- ասում է Ստեֆ Ուորենը՝ Բենքսիի նախկին աշխատակիցը։ Սեմի կողքին հետևել եմ նաև Գերտի ու Գերիի պատմությանը։ Նրանք էլ նախընտրեցին չհայտնել ազգանունը։ Մի օր իրենց տանն առավոտյան պատին հայտնվել էր 9 մետր բարձրությամբ ճայ։ Այս հսկայական թռչունը Բենքսիի հումորով գաղափարի մի մասն էր։ Նա մեծ դեղին շերտեր էր դրել շինարարական արկղում, որը սկսեց հիշեցնել արագ սննդի տուփ՝ թռչունը պատրաստվում էր «գողանալ ֆրի կարտոֆիլը»։ Այդ աշխատանքը Մեծ Բրիտանիայի ծովափնյա քաղաքների վիճակի մասին էր՝ միաժամանակ հումորային և քննադատական։ Սակայն Գերտը ոգևորված չէր։ «Ճա՞յ է դա… ոչ, ալբատրոս է»,- ասում է նա։ «Ինչպե՞ս իմացաք, որ Բենքսիի գործ է»։ «Շենքի վրա հենակներ կային։ Փորձեցի պարզել՝ ինչ ընկերություն է դրանք դրել, բայց ոչ մի կոնտակտ չկար։ Երկուշաբթի letting ընկերությունը ասաց, որ հնարավոր է՝ Բենքսի լինի։ Այդ պահին հենակները հանվել էին, իսկ պատին հայտնվել էր ճայը»։ Սա համապատասխանում է Բենքսիի գործելաոճին. «թաքնվել հասարակության աչքի առաջ»։ «Եթե հարցնեն՝ արդյոք իրավունք ունես դա անել, պարզապես բողոքիր վարձավճարից»,- գրել է նա իր Wall & Piece գրքում։ Բայց որքանով է այս ամենը զվարճալի տանտերերի համար։ Հետազոտելով պատմությունները՝ պարզվեց, որ եթե կարողանում ես ճիշտ քայլեր անել, հնարավոր է մեծ եկամուտ ունենալ, բայց դա ամենևին հեշտ չէ։ Գերտը պատմում է հիասթափված. «Լոուստոֆթի մարդիկ ասում էին՝ սա իրենցն է… բայց ոչ ոք չեկավ օգնելու։ Սա ոչ թե պատահական դիտողի, այլ իմ խնդիրն է»։ Նա ստիպված էր համբերել՝ մարդիկ իրենց երեխաներին տեղադրում էին աղբարկղի մեջ՝ լուսանկարվելու, քաղաք
ապետարանը ուզում էր նրան պարտադրել վճարել պաշտպանիչ էկրանների համար, իսկ պահպանության հրամանը կարող էր տարեկան £40,000 արժենալ։ Երկու պատմություններն էլ ավարտվեցին տարբեր ելքերով։ Երկու գործերն էլ դուրս բերվեցին պատերից՝ բարդ ու թանկ գործընթացով։ Բայց մինչ Մարգեյթի Բենքսին պատրաստվում է վաճառվել մեկ միլիոնից ավել գումարով՝ որի զգալի մասը կփոխանցվի ընտանեկան բռնության դեմ պայքարին, և գործը կմնա Մարգեյթում, Լոուստոֆթի ճայը փոշոտվում է հատուկ պահման տակ՝ ամսական £3,000 արժողությամբ պահեստում։ Գերտը և Գերին արդեն մոտ £450,000 են ծախսել պահպանման վրա, բայց գնորդ դեռ չկա։ «Շատ եմ զայրացած այս ամենից»,- ասում է Գերին։ Ոմանք քննադատում են՝ երբ մարդիկ փորձում են վաճառել Բենքսիի փողոցային արվեստը։ Ստեֆ Ուորենը, ով աշխատել է Բենքսիի հետ՝ առանց գաղտնիության պայմանագրի, առաջարկում է ուղղակի վերցնել սպիտակ ներկ ու ջնջել այն։ Նրա կարծիքով՝ Բենքսիի արվեստը պետք է մնա փողոցում։ «Եթե դուրս ես բերում այն փողոցից, որտեղ տեղադրվել է, գործը կորցնում է իր ուժը։ Կոնտեքստը ամեն ինչ է»։ Բենքսին արդեն վերածել է գրաֆիտին արժեքավոր արվեստի։ Նրա ստորագրված տպագրությունները վաճառվում են հարյուր հազարավոր դոլարներով։ Փողոցային արվեստն այսօր ներդրումային ակտիվ է։ Ուստի, ինչպե՞ս կարող է տանտերը խղճով ջնջել այն, առանց իրեն զգալու՝ ինչպես Մին դինաստիայի ծաղկաման կոտրած։ Մի բան հստակ է՝ եթե մի օր արթնանաս ու պատիդ վրա Բենքսի լինի, մի շարք խելացի որոշումներ պետք է կայացնես՝ անվնաս դուրս գալու համար։ «Երկու տարվա այս քաոսից հետո սովորական կյանքին վերադառնալն ինձ համար անտանելի ձանձրալի կլինի»,- ասում է Սեմը։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
