Գերհամակարգված սննդամթերքը կարող է կապ ունենալ վաղաժամ մահվան հետ
Գերհամակարգված սննդամթերքը կարող է կապ ունենալ վաղաժամ մահվան հետ Գերհամակարգված սննդամթերք (ԳՀՍ) հաճախ օգտագործող մարդիկ կարող են ավելի բարձր ռիսկի ենթարկվել վաղաժամ մահվան, ցույց է տալիս ութ երկրներում, այդ թվում՝ Մեծ Բրիտանիայում և ԱՄՆ-ում անցկացված նոր ուսումնասիրությունը։ ԳՀՍ օրինակներից են մշակված մսամթերքը, թխվածքաբլիթները, գազավորված ըմպելիքները, պաղպաղակը և որոշ նախաճաշի հացահատիկային մթերքներ։ Այս սննդատեսակները դառնում են ավելի տարածված ամբողջ աշխարհում։ Դրանք սովորաբար պարունակում են հինգից ավելի բաղադրիչներ, որոնցից շատերը տանը պատրաստվող սննդի մեջ չեն օգտագործվում՝ ներառյալ հավելանյութեր, քաղցրացուցիչներ և նյութեր, որոնք բարելավում են սննդի կառուցվածքն ու տեսքը։ Մասնագետների կարծիքով դեռ հստակ պարզ չէ, թե ինչու է ԳՀՍ-ը կապված առողջական խնդիրների հետ. հնարավոր է պատճառը ոչ այնքան մշակման գործընթացն է, որքան այն, որ այս սննդամթերքը պարունակում է մեծ քանակությամբ ճարպ, աղ և շաքար։ Ամերիկյան կանխարգելիչ բժշկության ամսագրում հրապարակված հետազոտությունը վերլուծել է նախկին ուսումնասիրություններ՝ գնահատելու գերհամակարգված սննդի սպառման ազդեցությունը մահացության վրա։ Չնայած արդյունքներին, ուսումնասիրությունը չի կարող միանշանակ հաստատել, որ հենց ԳՀՍ-ն է պատճառ դարձել վաղաժամ մահվան։ Սննդակարգը, ֆիզիկական ակտիվության մակարդակը, կենսակերպը և ֆինանսական վիճակը նույնպես կարող են ազդել առողջության վրա։ Ուսումնասիրվել են մարդկանց սննդակարգերի հարցումներ և մահվան ցուցանիշների տվյալներ Ավստրալիայից, Բրազիլիայից, Կանադայից, Չիլիից, Կոլումբիայից, Մեքսիկայից, Մեծ Բրիտանիայից և ԱՄՆ-ից։ Հաշվարկների համաձայն՝ Մեծ Բրիտանիայում և ԱՄՆ-ում, որտեղ ԳՀՍ-ն ապահովում է կալորիականության ավելի քան կեսը, վաղաժամ մահվան դեպքերի մոտ 14%-ը հնարավոր է կապ ունենա այս սննդատեսակների վնասակար ազդեցության հետ։ Կոլումբիայի և Բրազիլիայի նման երկրներում, որտեղ ԳՀՍ սպառումը շատ ավելի ցածր է (քիչ քան 20% կալորիականության համամասնությամբ), վաղաժամ մահվան հետ կապվող դեպքերի մասնաբաժինը կազմում է մոտ 4%։ Ուսումնասիրության գլխավոր հեղինակ, բրազիլացի բժիշկ Էդուարդո Նիլսոնը նշում է, որ ԳՀՍ-ները վնասում են առողջությանը «մշակման ընթացքում տեղի ունեցող փոփոխությունների և արհեստական բաղադրիչների՝ գունանյութերի, արհեստական համային հավելումների, քաղցրացուցիչների, էմուլգատորների և այլ հավելումների օգտագործման պատճառով»։ Հետազոտողների հաշվարկներով միայն 2018 թվականին ԱՄՆ-ում գերհամակարգված սննդամթերքի օգտագործման պատճառով եղել է 124,000 վաղաժամ մահ, իսկ Մեծ Բրիտանիայում՝ մոտ 18,000։ Հետազոտությունն առաջարկում է կառավարություններին վերանայել սննդային խորհրդատվո
ւթյունները և հորդորել նվազեցնել ԳՀՍ սպառումը։ Սակայն Մեծ Բրիտանիայի սննդի փորձագիտական հանձնաժողովը վերջերս հայտարարել է, որ դեռ չկա ուժեղ գիտական ապացույց, որը կկապեր սննդամթերքի մշակման մակարդակը առողջական խնդիրների հետ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ «գերհամակարգված սննդամթերք» հասկացության շուրջ չկա միասնական սահմանում, լայնորեն կիրառվում է NOVA դասակարգումը, որի օրինակներն են վերոնշյալ մթերքները։ Բացառիկ վիճակագրական մոդելավորման վրա հիմնված այս հետազոտությունը ենթադրում է որոշ մաթեմատիկական կանխատեսումներ։ Օփեն համալսարանի կիրառական վիճակագրության պատվավոր պրոֆեսոր Քեվին ՄքՔոնուեյն ընդգծում է, որ այս արդյունքներին պետք է զգուշությամբ մոտենալ։ Նրա խոսքով՝ դեռ պարզ չէ, արդյոք ԳՀՍ-ի ցանկացած քանակության օգտագործումն է վնասակար, թե կոնկրետ որ հատկություններն են առաջացնում խնդիրներ։ Օքսֆորդի համալսարանի սննդակարգի և գիրության մասնագետ դոկտոր Ներիս Աստբերին նշում է, որ վաղուց հայտնի է, որ էներգիայով հագեցած, ճարպով և շաքարով հարուստ սննդակարգը բարձրացնում է երկրորդ տիպի շաքարային դիաբետի, գիրության, սրտանոթային հիվանդությունների և որոշ տեսակի քաղցկեղների զարգացման ռիսկը։ Նրա խոսքով՝ շատ ԳՀՍ-ներ հենց նման հատկություններ ունեն, և առկա հետազոտությունները դեռ չեն ապացուցել, որ վնասը գալիս է ինչ-որ այլ գործոնից, քան պարզապես բարձր էներգետիկ արժեք ունեցող սննդի օգտագործումը։ Քեմբրիջի համալսարանի դոկտոր Սթիվեն Բերգեսն ընդգծում է, որ այս տիպի հետազոտությունները չեն կարող ապացուցել պատճառահետևանքային կապը։ Նա հավելում է, որ մարդու ֆիզիկական պատրաստվածության մակարդակը նույնպես կարող է լինել հիմնական գործոն։ Այնուամենայնիվ, երբ տարբեր երկրների բազմաթիվ հետազոտություններ ենթադրում են, որ ԳՀՍ-ները կարող են վնասակար լինել, Բերգեսը նշում է. «Գերհամակարգված սննդամթերքը հնարավոր է պարզապես դիտորդ չլինի»։ Միևնույն ժամանակ, Սննդի և խմիչքի ֆեդերացիան, որն ներկայացնում է արտադրողներին, հայտարարել է, որ «գերհամակարգված սննդամթերք» տերմինը ստվերում է բազմաթիվ օգտակար մթերքներ, ինչպիսիք են մածունը, պաստայի սոուսները և հացը։ Նշվում է, որ բոլոր սննդային հավելումները հաստատված են Սննդամթերքի ստանդարտների գործակալության կողմից և համարվում են անվտանգ օգտագործման համար։ Ուզո՞ւմ եք նաև պատրաստել այս հոդվածի համար համահունչ ենթավերնագիր կամ կարճ ամփոփում։
Թարգմանվել է ԱԲ-ի միջոցով։
